Polska gospodarka jest wciąż znacząco opóźniona w stosunku do innych krajów europejskich pod względem wdrażania Przemysłu 4.0. Polski rząd coraz bardziej zdaje sobie sprawę z fundamentalnego znaczenia modernizacji przemysłu w celu zapewnienia jego trwałości gospodarczej. Posiadanie konkurencyjnego przemysłu ma ogromne znaczenie dla każdego kraju, w kontekście inwestycji zagranicznych, tworzenia miejsc pracy, a nawet niezależności gospodarczej, dlatego też kwestia ta stała się jednym z najważniejszych priorytetów dla polskiego rządu.
Główne zagrożenia dla polskiej gospodarki, jeśli nie zmodernizuje ona swojego przemysłu to: 1) marginalizacja, ze względu na usunięcie polskich firm z globalnych łańcuchów dostaw, 2) reshoring produkcji, ze względu na spadek przewagi komparatywnej, 3) nierównowaga na rynku pracy, jako konsekwencja kurczącej się siły roboczej, oraz 4) drenaż mózgów, ponieważ niewystarczająca modernizacja przemysłu spowoduje brak dobrze wynagradzanych stanowisk dla najbardziej utalentowanych Polaków, którzy w konsekwencji będą skłonni pracować za granicą. Aby polska gospodarka mogła uniknąć tych zagrożeń, zidentyfikowano kluczowe technologie, takie jak AI i automatyzacja, w celu przygotowania platform na dużą skalę, finansowania innowacyjnych projektów, nagród i pomocy finansowej dla automatyzacji oraz wielu innych planów.
Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju
Strategia Zrównoważonego Rozwoju 2020 (SSD) (z perspektywą 2030) została przyjęta przez Radę Ministrów RP w 2017 roku. SSD określa konkretne obszary rozwoju kraju oraz wyzwania stojące przed polską gospodarką. Do obszarów rozwoju zaliczono m.in. zmniejszanie różnic między wsią a miastem poprzez poprawę infrastruktury w regionach wiejskich (s.12), ale także obszary konkretnie związane z wdrażaniem Przemysłu 4.0, takie jak cyfryzacja, w tym zagrożenia z nią związane, jak np. możliwa utrata miejsc pracy (s.4). Inicjatywa ta pokazuje chęć rządu do rozwiązania problemu luki infrastrukturalnej i technologicznej pomiędzy przede wszystkim innymi krajami europejskimi a Polską, ale także pomiędzy samymi polskimi regionami. Ogólna transformacja przemysłu wymaga wielu czynników, a jakość ogólnej infrastruktury kraju ma duże znaczenie dla rozpoczęcia procesu transformacji.
Platforma przemysłowa przyszłości
Jednym z głównych planów uruchomionych przez polski rząd w celu rozwiązania problemu polskiego opóźnienia we wdrażaniu Industrie 4.0 jest “Platforma Przemysłu Przyszłości”. Platforma ta powstała w celu wzmocnienia umiejętności i konkurencyjności firm działających w Polsce poprzez wsparcie ich transformacji do Przemysłu 4.0. Kongres Przemysł Przyszłości towarzyszy przedsiębiorcom w procesie zielonej i cyfrowej transformacji. Koncentruje się na kampaniach podnoszenia świadomości, a także transferze wiedzy z różnych sektorów, ale także na szkoleniu naukowców i tworzeniu narzędzi umożliwiających cyfrową transformację (Platforma Przemysłu Przyszłości, b.d.).
Platforma ta jest przeznaczona dla przemysłu i finansowana przez państwo. Środki te służą pobudzeniu sektora przemysłowego poprzez pozyskanie nowych inwestorów oraz przyspieszeniu procesu transformacji w kierunku Przemysłu 4.0. Środki te są przeznaczone nie tylko dla MŚP, które są kluczowe dla tej transformacji, ale także dla innowacyjnych “dostawców dometic Industrie 4.0” (Inicjatywa na rzecz Polskiego Przemysłu 4.0 – Platforma Przemysłu Przyszłości, 2018).
W tym celu uruchomiono 5 Grup Roboczych, które skupiają się na:
-Infrastrukturze, standardach, infrastrukturze i specjalizacji inteligentnego przemysłu
-Wsparcie przemysłu cyfrowego
-Przetwarzania danych i inteligentnego oprogramowania
-Zasobów ludzkich oraz edukacji i kompetencji dla Przemysłu 4.0
-Ramy prawne dla funkcjonowania Przemysłu 4.0. (Inicjatywa na rzecz polskiego Przemysłu 4.0 – Platforma Przemysłu Przyszłości, 2018).
Macierz SWOT dla Platformy Przemysłu Przyszłości
Źródło : https://ati.ec.europa.eu/sites/default/files/2020-06/DTM_Poland%20_vf.pdf s.4
Jak widać na rysunku 4.14, plan ten prezentuje zaletę połączenia środków pochodzących od rządu z praktycznym podejściem biznesowym, przy jednoczesnym zaangażowaniu wszystkich interesariuszy, co oznacza większą współpracę i prawdopodobnie wyższą efektywność ze względu na włączenie wszystkich interesariuszy i zastosowanie praktycznych metod, co powinno pozwolić na stworzenie spójnej strategii digitalizacji. Jednak opisany w powyższym rozdziale brak świadomości samych producentów jest postrzegany jako poważna wada.
Rezultaty oczekiwane przez polski rząd do 2030 roku są następujące:
-Osiągnięcie udziału inwestycji wynoszącego 25% polskiego PKB, z 20,2% ın 2022 (ceicdata.com, 2022
)- Zwiększenie udziału badań i rozwoju w PKB do 2% (w 2022 roku wynosi on zaledwie 1,39%) (Statista, 2022)
Działania łagodzące podatki
Polski rząd pomyślał również o metodach łagodzenia podatków, aby zachęcić producentów do konwersji na Industrie 4.0. Jednym z nich jest ulga podatkowa za atomizację ich procesów. Od 2021 roku przedsiębiorcy mają możliwość 50% odliczenia od podstawy opodatkowania na zakup robotów, a także wyposażenia takiego jak bieżnie i rotatory oraz akcesoria bezpieczeństwa, a nawet na przeszkolenie pracowników do nowego sprzętu. Zostało to wprowadzone w celu zwiększenia słabego w Polsce wskaźnika 42 robotów na 10 000 pracowników (Navva.org, 2018).
Zespół ds. transformacji przemysłowej
W 2016 roku premier Polski Mateusz Morawiecki powołał “Zespół ds. Transformacji Przemysłowej”. Celami powołania tego Zespołu jest opracowanie inicjatyw zmierzających do cyfrowej transformacji gospodarki, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a także przedstawienie propozycji działań zmierzających do cyfrowego rozwoju przemysłu, przy pomocy ekspertów z wiodących firm informatycznych (miir.bip.gov.pl, 2020).
Ponadto w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO), który jest funduszem 158,5 mld zł z Unii Europejskiej przeznaczonym na cele takie jak cyfryzacja (20,8% alokacji funduszu).
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
Jednym z motorów dążenia do wdrożenia Industrie 4.0 w Polsce jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, która koncentruje się na rozwoju infrastruktury, promowaniu innowacji, podnoszeniu kwalifikacji i pracy oraz badaniach naukowych. Jest ona finansowana z funduszy unijnych i oferuje pomoc finansową dla firm w ich procesie automatyzacji i cyfryzacji (PARP, b.d.).
Badania i rozwój
Po omówieniu niektórych planów wdrożonych przez polski rząd, które mają na celu zachęcenie przedsiębiorstw indywidualnie do modernizacji ich łańcuchów produkcji i mogą być postrzegane jako rozwiązania “awaryjne” lub “krótkoterminowe”, istotne jest również omówienie wysiłków rządu w celu zachęcenia do długoterminowego dążenia do innowacji poprzez pomoc dla badań i rozwoju.
Rysunek 4.15: Wydatki krajowe brutto na badania i rozwój (GERD) jako procent PKB w Polsce w latach 2000-2020
Źródło: Statista, 2020
Jak widać na wykresie 4.15, krajowe wydatki brutto na badania i rozwój (GERD) znacznie wzrosły w ciągu 20 lat, przechodząc z 0,64% PKB, do 1,39% w 2022 roku. Niektóre z celów polityki innowacyjnej B+R w Polsce to transformacja w kierunku przemysłu 4.0 (która obejmuje badania nad sztuczną inteligencją i stworzenie szkoły AI), szkolenia z zakresu cyfryzacji przeznaczone dla przedsiębiorców oraz wsparcie dla start-upów i nowych technologii. Jednak, jak podano wcześniej, wraz z projektem “Platforma Przemysłu Przyszłości” polski rząd zobowiązał się do zwiększenia udziału wydatków na badania i rozwój do 2% PKB, co jest znaczącym wzrostem.
Według Administracji Międzynarodowej Agencji Handlowej inwestycje w innowacje w Polsce są warte około 7,6 mld USD, a w celu ich wsparcia powstało ponad 300 ośrodków badawczo-rozwojowych (International Trade Administration, 2022). Ponadto od 2014 do 2020 roku około 89 000 Polaków otrzymało dofinansowanie na innowacje, a około 8000 projektów badawczo-rozwojowych zostało uruchomionych (International Trade Administration, 2022) Od 2021 do 2027 roku 76 miliardów ma być przeznaczone na innowacje z funduszy unijnych (International Trade Administration, 2022).
