Global Gateway to nowa europejska strategia, która została wprowadzona przez Komisję Europejską i Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa 1 grudnia 2021 roku. Jej celem jest wzmocnienie globalnych systemów opieki zdrowotnej, edukacji i badań naukowych przy jednoczesnym rozwijaniu inteligentnych, czystych i bezpiecznych połączeń energetycznych, cyfrowych i transportowych.
Inicjatywa promuje godne zaufania, długotrwałe połączenia, które przynoszą korzyści zarówno ludziom, jak i środowisku, jednocześnie zajmując się najpilniejszymi kwestiami, przed którymi stoi dziś świat, takimi jak zmiana klimatu, ochrona środowiska, poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego oraz zwiększenie konkurencyjności i globalnych łańcuchów dostaw. Aby wesprzeć długotrwałą globalną odbudowę, Global Gateway ma nadzieję zmobilizować do 300 miliardów euro inwestycji w latach 2021-2027, biorąc jednocześnie pod uwagę potrzeby partnerów i własne interesy UE.
Dla porównania, od 2005 r. Chiny zainwestowały około 2,3 bln USD w prawie 4000 zagranicznych projektów rozwojowych i budowlanych, zapewniając Pekinowi znaczną przewagę w momencie, gdy UE zaczyna dążyć do poszerzenia swoich wpływów gospodarczych.
Odnosząc się do celu projektu, Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej, powiedziała: “Będziemy wspierać inteligentne inwestycje w infrastrukturę wysokiej jakości, z poszanowaniem najwyższych standardów społecznych i środowiskowych, zgodnie z wartościami i standardami UE. Strategia Global Gateway jest wzorem tego, jak Europa może budować bardziej odporne połączenia ze światem”[1]
Global Gateway połączy UE i państwa członkowskie z ich instytucjami finansowymi i rozwojowymi, takimi jak Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, poprzez strategię Drużyny Europy i działania na rzecz mobilizacji sektora prywatnego w celu wykorzystania inwestycji do transformacji.
Zespół Global Gateway wybrał 70 projektów lighthouse, które mogą zostać wdrożone w tym roku na wewnętrznej liście.[2] Urzędnicy w Brukseli decydują obecnie, które 30 projektów otrzyma priorytet w realizacji. Ponad połowa propozycji projektów znajduje się w Afryce Subsaharyjskiej, która jest regionem o największym zainteresowaniu. Siedem projektów znajduje się na Bałkanach i w Afryce Północnej, 13 w Azji i Oceanii, a 14 w Ameryce Środkowej i Południowej.
Źródło: Komisja Europejska (wybrane projekty na 2023 r.)
Oprócz dodatkowych linii energetycznych do Bałkanów Zachodnich i Tunezji, UE dąży do zawarcia umów na dostawy surowców z Namibią i Chile. Dzięki znaczącym projektom w Azji Środkowej, Indonezji i Wietnamie zamierza również konkurować z Rosją i Chinami, częściowo na podwórkach tych krajów.
Zmiana w polityce zagranicznej UE
Europejska polityka zagraniczna zmieniła swoje podejście wraz z uruchomieniem Global Gateway. Od początku tradycyjnej pomocy rozwojowej UE pozycjonowała się jako lider tego, co dobre, prawdziwe i przyjemne. Tradycyjnie opisywano ją jako troszczącą się o dobrobyt krajów otrzymujących pomoc. Pomimo faktu, że prawda ta była często pomijana, Europa również na tym skorzystała. Dzięki programowi Global Gateway UE staje się teraz bardziej przejrzysta w kwestii własnego interesu.
Aby stworzyć kontrpropozycję dla Pekinu, który postrzega swój Nowy Jedwabny Szlak zarówno jako projekt gospodarczy, jak i społeczno-polityczny, w którym można narzucić własne wartości i normy polityki gospodarczej, Global Gateway będzie również chronić globalne linie dostaw.
Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Josep Borrell stwierdził: “Połączenia między kluczowymi sektorami pomagają budować wspólne wspólnoty interesów i wzmacniają odporność naszych łańcuchów dostaw. Silniejsza Europa na świecie oznacza zdecydowane zaangażowanie z naszymi partnerami, mocno zakorzenione w naszych podstawowych zasadach. Dzięki Global Gateway Strategy potwierdzamy naszą wizję wzmocnienia sieci połączeń, która musi opierać się na przyjętych na szczeblu międzynarodowym normach, zasadach i przepisach w celu zapewnienia równych szans“[3]
Kontynent zmienił swoją strategię w czasie, gdy środowisko polityczne na całym świecie staje się napięte. Koszty energii na krótko osiągnęły absurdalny poziom w wyniku epidemii i inwazji Rosji na Ukrainę, podkreślając, jak zależne są firmy i narody od czynników zewnętrznych. W tym samym czasie Chiny stają się nową potęgą, wciągając kraje w pułapkę zadłużenia, uzyskując dostęp do surowców na całym świecie i dominując na coraz większej liczbie rynków.[4]
Obecnie kraje członkowskie nie są zgodne co do geograficznego ukierunkowania inicjatywy. Francja i Włochy nalegają na inwestycje, szczególnie w Afryce. Z drugiej strony, Hiszpania i Portugalia opowiadają się za Ameryką Łacińską. Obszar Bałkanów Zachodnich domaga się większego finansowania ze strony UE.[5]
Krytyczny nacisk na “południowe sąsiedztwo”
Dzięki BRI Chiny znacznie zwiększyły swoje inwestycje w południowym sąsiedztwie, szczególnie w dziedzinie budownictwa, transportu i energii. W okresie od 2005 r. do pierwszej połowy 2022 r. Pekin zainwestował lub bezpośrednio wybudował projekty w południowych krajach sąsiadujących o łącznej wartości 82,1 mld USD.[6] China Global Investment Tracker, jedyna pełna informacja, która jest publicznie dostępna, obejmuje tylko transakcje o wartości ponad 100 milionów dolarów, więc prawdziwa liczba może być znacznie wyższa.[7]
Chiny rozwinęły ogromną siłę polityczną w tym obszarze, o czym świadczy niedawna decyzja Algierii o ubieganiu się o członkostwo w BRICS oraz niedawna deklaracja Egiptu o zainteresowaniu tą organizacją.[8] Ponadto Algieria i Chiny podpisały w grudniu 2022 r. dwie umowy dotyczące rozwoju BRI i współpracy gospodarczej, co znacznie poprawiło ich relacje.[9]
Na pierwszy rzut oka relacje między UE a krajami w tym regionie mogą wydawać się coraz bardziej wyobcowane, a wysiłki integracyjne utknęły w martwym punkcie. Kryzys na Ukrainie i bliskie relacje wielu regionalnych graczy z Moskwą dodatkowo zaszkodziły zaangażowaniu UE.
Chiny nie zastępują jednak UE jako głównego partnera w budowaniu infrastruktury dla krajów sąsiadujących z UE od południa. Według danych z EU Aid Explorer, który oferuje statystyki dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej od instytucji UE i państw członkowskich, w latach 2007-2022 UE udzieliła południowemu sąsiedztwu łącznej pomocy w wysokości 57,92 mld euro.[10] Jest to nie tylko na równi z chińskimi zobowiązaniami pod względem wielkości, ale jest o wiele bardziej imponujące, biorąc pod uwagę, że składa się praktycznie w całości z darowizn. W przeciwieństwie do tego, finansowanie BRI przybiera formę pożyczek, które rządy partnerskie muszą oczywiście spłacić i które nie zawsze są na korzystnych warunkach. Pekin był światowym liderem w organizowaniu znaczących inwestycji infrastrukturalnych. Jednak z biegiem czasu niedociągnięcia jego projektów stają się coraz bardziej widoczne, począwszy od braku przejrzystości, poprzez domniemaną “pułapkę zadłużenia” związaną z wykorzystaniem pożyczek (i odmowy pożyczkobiorcom restrukturyzacji zadłużenia), aż po wątpliwą równowagę środowiskową.[11]
UE przewyższa również Chiny pod względem handlu: w przypadku większości krajów południowego sąsiedztwa przewyższa Chiny co najmniej dwukrotnie pod względem udziału w całkowitym handlu zagranicznym z regionem. Według statystyk, UE odpowiada za ponad połowę całego handlu w Algierii i jedną czwartą w Egipcie.[12] Oczekuje się, że tak silne partnerstwo handlowe utrzyma się, biorąc pod uwagę, że oba kraje zwiększają dostawy gazu do Europy w kontekście ataku Rosji na Ukrainę.
Te więzi handlowe stanowią silną podstawę do rozwijania bliższych relacji w zakresie produkcji i zielonej energii. Silnym argumentem przemawiającym za ograniczeniem ekspansji Chin w tym obszarze i za tym, by UE zintensyfikowała swoje wysiłki w tym kierunku, jest wyraźne uznanie Chin za systemowego rywala UE. Osiągnięcie tego celu nie powinno jednak odbywać się kosztem wzajemnie korzystnych partnerstw, w tym przede wszystkim walki ze zmianami klimatycznymi.
Na szczycie UE-Chiny w kwietniu 2022 r,[13] obie strony uznały istnienie takiej wspólnej płaszczyzny. Wspieranie dekarbonizacji działań w południowym sąsiedztwie poprzez inwestycje i pomoc techniczną rozwiązałoby wspólne obawy dotyczące kwestii klimatycznych, jednocześnie generując możliwości gospodarcze. Zarówno UE, jak i Chiny są importerami energii netto, w związku z czym nie mają możliwości wykorzystania zasobów kopalnych (w przeciwieństwie do reżimów arabskich w Zatoce Perskiej). UE skorzystałaby na południowym sąsiedztwie o mniejszej emisji dwutlenku węgla, w którego budowie może pomóc chińska technologia.
W następnej części przeanalizujemy możliwości Globalnej Bramy dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
Odniesienia
- https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/stronger-europe-world/global-gateway_en ↑
- https://www.politico.eu/article/eu-sets-outs-projects-to-make-global-gateway-visible-on-the-ground/ ↑
- https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_6433 ↑
- https://www.aiddata.org/publications/china-as-an-international-lender-of-last-resort ↑
- https://www.spiegel.de/international/europe/the-eu-s-global-gateway-europe-s-answer-to-china-s-new-silk-road-is-slow-going-a-9171458b-6766-490e-b443-7478a0866987 ↑
- https://www.iemed.org/publication/the-role-of-china-in-the-middle-east-and-north-africa-mena-beyond-economic-interests/#section-notes-cqyFJ ↑
- https://www.aei.org/china-global-investment-tracker/ ↑
- https://foreignpolicy.com/2023/01/11/algeria-energy-oil-brics-russia-china/ ↑
- https://www.silkroadbriefing.com/news/2022/12/08/algeria-china-upgrade-and-extend-belt-road-initiative-development-plans/ ↑
- https://euaidexplorer.ec.europa.eu/explore/recipients_en ↑
- https://www.economist.com/finance-and-economics/2023/02/02/china-is-paralysing-global-debt-forgiveness-efforts ↑
- https://oec.world/en ↑
- https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_2214 ↑
