George Loria – Uniwersytet Gruzińsko-Amerykański
George Loria jest doświadczonym specjalistą w dziedzinie stosunków międzynarodowych i dyplomacji, obecnie pełniącym funkcję szefa Wydziału Stosunków Międzynarodowych w Administracji Rządu Gruzji. W trakcie swojej kariery zawodowej w Ministerstwie Obrony i Ministerstwie Spraw Zagranicznych pełnił kluczowe funkcje dyplomatyczne w Ambasadzie Gruzji w Azerbejdżanie i Uzbekistanie. W Ministerstwie Spraw Zagranicznych George pełnił takie funkcje, jak: zastępca szefa Departamentu Organizacji Międzynarodowych, ambasadora na misji specjalnej w sprawach Abchazji i szefa Sekretariatu Ministra. George posiada tytuł magistra Uniwersytetu Middlesex, uzyskany dzięki stypendium Cheveninga, i jest członkiem wydziału na Gruzińsko-Amerykańskim Uniwersytecie, specjalizującym się w bezpieczeństwie międzynarodowym i Europie Wschodniej.
Mariam Gamdlishvili – Uniwersytet Kaukaski
Mariam Gamdlishvili jest specjalistką ds. stosunków międzynarodowych i komunikacji strategicznej. Obecnie zajmuje stanowisko starszego specjalisty w Departamencie Stosunków Międzynarodowych Administracji Rządu Gruzji. Jest również gościnnym wykładowcą na Uniwersytecie Kaukaskim i prowadziła wykłady w Szkole Budowania Instytucji Obronnych Ministerstwa Obrony Gruzji. Mariam, była stypendystka programu Edmund S. Muskie na Uniwersytecie George’a Washingtona, posiada bogate doświadczenie w integracji Gruzji z Europą i strukturami euroatlantyckimi, komunikacji strategicznej oraz walce z dezinformacją. Miriam posiada tytuł magistra z zakresu komunikacji strategicznej z King’s College London (stypendium UK FCDO) oraz tytuł magistra komunikacji z University of Southern Indiana (stypendium Fulbrighta). Posiada również tytuł magistra w dziedzinie studiów nad UE (CIFE Erasmus) oraz tytuł licencjata w dziedzinie stosunków międzynarodowych.
Niniejszy artykuł jest częścią książki “Smok u bram Europy: Chińska obecność na Bałkanach i w Europie Środkowo-Wschodniej” (więcej informacji tutaj) i został wybrany do publikacji w otwartym dostępie na stronie Blue Europe dla szerszego zasięgu. Cytat:
Loria, George, and Mariam Gamdlishvili, China’s Presence and Influence in Eastern Europe – Unveiling the Complexities of China’s Growing Influence in Eastern Europe: A Case Study of Georgia, w: Andrea Bogoni and Brian F. G. Fabrègue, eds., The Dragon at the Gates of Europe: The Chinese Presence in the Balkans and Central-Eastern Europe, Blue Europe, grudzień 2023: s. 481-508. ISBN: 979-8989739806.
Zastrzeżenie (autorów): Poglądy wyrażone w tym rozdziale są wyłącznie poglądami autorów i nie powinny być postrzegane jako oficjalne stanowisko rządu Gruzji ani Blue Europe.
1. Wprowadzenie
Rosnąca obecność Chin w Europie Wschodniej i krajach byłego Związku Radzieckiego – Kontekst
Rosnąca obecność Chin w Europie Wschodniej i krajach byłego Związku Radzieckiego oznacza znaczącą zmianę w globalnej geopolityce, z daleko idącymi konsekwencjami dla dynamiki regionalnej i globalnych struktur władzy. Zjawisko to jest zakorzenione w kontekście historycznym, odzwierciedlając strategiczne ambicje Chin, interesy gospodarcze i inicjatywy dyplomatyczne.
Zaangażowanie Chin w Europie Wschodniej i byłym Związku Radzieckim ewoluowało przez dziesięciolecia, a stosunki dyplomatyczne między pomiędzy tymi podmiotami, zostały nawiązane już w czasach zimnej wojny. Jednak obecny wzrost chińskich wpływów był napędzany przez Inicjatywę Pasa i Szlaku (BRI), kompleksowy projekt infrastruktury, który ma na celu ożywienie starożytnych szlaków handlowych. W ramach BRI Chiny dążą do stworzenia sieci linii kolejowych, autostrad, portów i projektów energetycznych łączących kontynent euroazjatycki.
Zaangażowanie Chin w Europie Środkowo-Wschodniej (EŚW) ewoluowało z biegiem czasu, wywodząc się z podejścia regionalnej dyplomacji, które Chiny zainicjowały w połowie lat 90-tych[1]. To podejście wskazuje na zamiar Chin, które dążą do ustanowienia wielopłaszczyznowych powiązań, które wykraczają poza samą poprawę infrastruktury. Poza modernizacją infrastruktury, zaangażowanie Chin w regionie Europy Środkowo-Wschodniej rozciąga się na budowanie skomplikowanych relacji, które obejmują różne sektory, takie jak administracja, biznes, dziennikarstwo, rolnictwo, innowacje, technologia, kultura, edukacja i środowisko akademickie[2]. Podkreśla to również ambicję Chin, aby wspierać kompleksową sieć interakcji w regionie.
Wraz z szybkim wzrostem globalnych wpływów Chin, pojawiły się nowe wyzwania dla mocarstw o ugruntowanej pozycji, takich jak Stany Zjednoczone, Unia Europejska (UE) i poszczególne rządy europejskie[3]. Pojawienie się Pekinu stanowi alternatywę dla wpływów Zachodu, zapewniając z góry określone rozwiązania dla narodów dążących do postępu gospodarczego. Jednakże Chiny wykorzystują również lokalne słabości, takie jak ograniczenia instytucjonalne i ograniczony udział społeczeństwa obywatelskiego, aby wzmocnić swój wpływ gospodarczy, polityczny i soft power[4]. To podwójne podejście podkreśla wieloaspektowe zaangażowanie Chin i ich zdolność do poruszania się w złożonej dynamice regionalnej.
Podczas gdy rosnąca obecność Chin w Europie Południowo-Wschodniej, Środkowej i Wschodniej oferuje potencjalne korzyści społeczno-gospodarcze, niesie ona ze sobą również nieodłączne ryzyko. Zaangażowanie Chin może potencjalnie pogłębić niedociągnięcia w zarządzaniu, zakłócić stabilność polityczną i gospodarczą oraz skomplikować wysiłki UE zmierzające do osiągnięcia konsensusu w kluczowych kwestiach[5]. Wpływ zaangażowania Chin wymaga starannego rozważenia jego konsekwencji w kontekście regionalnym.
Zrozumienie polityki Chin w regionie
Ekonomiczny komponent chińskiego zaangażowania jest widoczny poprzez znaczące inwestycje w krytyczne projekty infrastrukturalne. Dużą uwagę poświęcono portom w regionie Morza Czarnego, liniom kolejowym łączącym Europę Wschodnią z Azją oraz obiektom energetycznym zaprojektowanym w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego[6]. Inwestycje te mają na celu ułatwienie handlu, zwiększenie łączności i podniesienie globalnego wpływu gospodarczego Chin. Napływ chińskiego kapitału rodzi jednak pytania o długoterminową stabilność gospodarczą regionu, a także o potencjał uzależnienia od długu. Odkąd pandemia COVID-19 i rosyjska inwazja na Ukrainę wstrząsnęły światowymi rynkami, rosnąca liczba krajów o niskich dochodach w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI) miała trudności ze spłatą pożyczek związanych z inicjatywą, wywołując falę kryzysów zadłużenia i nową krytykę BRI[7].
Poza kwestiami ekonomicznymi, obecność Chin w Europie Wschodniej niesie ze sobą głębokie implikacje polityczne. Pod względem geopolitycznym region ten zajmuje kluczową pozycję, służąc jako skrzyżowanie dróg między Europą a Azją i odgrywa strategiczną rolę w globalnym handlu i szlakach energetycznych. Zainteresowanie Chin regionem Morza Czarnego jest związane z ich potrzebami w zakresie bezpieczeństwa morskiego i energetycznego. Warto zauważyć, że współpraca Chin z Rosją komplikuje dynamikę regionalną, ponieważ budzi obawy o potencjalne naruszenie suwerenności mniejszych krajów i podważa jedność organizacji międzynarodowych.
Chińskie środki miękkiej siły (soft power) i ostre taktyki projekcji siły stają się coraz bardziej widoczne w Europie Wschodniej. Chiński rząd wykorzystuje programy wymiany kulturalnej, inicjatywy edukacyjne i działania medialne w celu kreowania pozytywnego wizerunku[8]. Budzi to jednak obawy o intencje Chin i ryzyko nadmiernego wpływu na lokalną politykę i nastroje społeczne. Wykorzystanie miękkiej siły do ostrej projekcji siły, mającej na celu subtelne promowanie interesów Chin, budzi coraz większe obawy[9].
Priorytety dyplomatyczne Chin w Europie Wschodniej są również naznaczone przez dawne ramy inicjatyw “16+1”, znanych dziś jako “14+1”, mających na celu zaangażowanie Chin w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Inicjatywa ta ma na celu wspieranie współpracy w różnych sektorach, od rozwoju infrastruktury po wymianę kulturalną. Jednak rozbieżne priorytety wśród uczestniczących krajów i różne korzyści, jakie otrzymują z chińskiego zaangażowania, doprowadziły do napięć i nierównowagi w ramach tej inicjatywy.
Podczas gdy Europa Wschodnia zmaga się z regionalnymi konfliktami i stara się zdefiniować swoją rolę w globalnej polityce, stanowisko Chin w kwestiach takich jak wojna rosyjsko-gruzińska i uznanie integralności terytorialnej nabiera znaczenia. Dostosowanie się Chin do stanowiska Rosji, a także jej podejście do sporów regionalnych, może wpłynąć na stabilność regionu i rozwiązanie długotrwałych konfliktów.
Relacje Chin z Unią Europejską (UE) to kolejny wymiar, który kształtuje zaangażowanie Chin w Europie Wschodniej. Interakcja między dwustronnym zaangażowaniem Chin a polityką UE dotyczącą regionu odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu trajektorii integracji krajów Europy Wschodniej zarówno z Chinami, jak i UE. Obawy Unii Europejskiej dotyczące praw człowieka, przejrzystości i uczciwej konkurencji skłoniły do dyskusji na temat równowagi między interesami gospodarczymi a tymi wartościami w relacjach dwustronnych. Dla Gruzji, kraju, który nadał priorytet integracji z UE i NATO w swoich ramach konstytucyjnych, zadanie nawigowania w relacjach z potencjalnymi regionalnymi konkurentami staje się szczególnie skomplikowane. Dodatkowo, zaangażowanie tego kraju w strategiczne partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi i Turcją (członkami NATO) dodaje kolejną warstwę złożoności. W ostatnim czasie Gruzja rozszerzyła także swoją istniejącą dwustronną współpracę z Chinami, podnosząc ją do poziomu partnerstwa strategicznego[10]. Ta obecna dynamika wspólnie przyczynia się do rekonfiguracji potencjalnie nowego regionalnego status quo.
Co więcej, chińskie cele strategiczne, interesy gospodarcze i priorytety dyplomatyczne zbiegają się w tym regionie, wpływając na dynamikę władzy, rozwój gospodarczy i stabilność regionalną. Dlatego też polityka Chin w Europie Wschodniej, zwłaszcza w Gruzji, jest kształtowana przez cele strategiczne i priorytety dyplomatyczne charakteryzujące się wykorzystaniem interesów gospodarczych i środków miękkiej siły jako narzędzia. Analiza zaangażowania Chin przez ten pryzmat umożliwia głębsze zrozumienie ich roli i wpływu na Europę Wschodnią oraz szerszych implikacji dla globalnej geopolityki.
2. Interesy gospodarcze
Inicjatywa Pasa i Szlaku (BRI) i jej wpływ na Europę Wschodnią
Inicjatywa Pasa i Szlaku, uruchomiona przez Chiny w 2013 r., stała się centralnym elementem chińskiej polityki zagranicznej i strategii gospodarczej. Zaprojektowany w celu wspierania łączności i współpracy między Azją, Europą i nie tylko, BRI przewiduje rozległą sieć projektów infrastrukturalnych, w tym dróg, linii kolejowych, portów i rurociągów, w celu zwiększenia handlu, inwestycji i rozwoju gospodarczego. Jako kluczowy element globalnego zasięgu Chin, BRI ma również wpływ na Europę Wschodnią, która w coraz większym stopniu staje się celem chińskich inwestycji i zaangażowania.
Z jednej strony, inicjatywa ta stwarza możliwości dla wzrostu gospodarczego, modernizacji i integracji regionu z globalnymi łańcuchami dostaw. Chińskie inwestycje w projekty infrastrukturalne, takie jak porty i linie kolejowe, oferują potencjał poprawy sieci transportowych i logistycznych, zmniejszając bariery handlowe i promując dywersyfikację handlu. Projekty te mogą również stymulować lokalne gospodarki i tworzyć miejsca pracy, przyczyniając się tym samym do rozwoju regionu.
BRI wiąże się jednak również z kilkoma wyzwaniami i zagrożeniami dla Europy Wschodniej. Jedna z głównych obaw dotyczy zdolności obsługi zadłużenia. Niektóre kraje Europy Wschodniej wykazały entuzjazm dla chińskiego finansowania ze względu na ograniczony dostęp do innych źródeł inwestycji. Pożyczki te mogą jednak skutkować znacznym obciążeniem, wynikającym z zaciągniętego długu, potencjalnie zagrażając stabilności finansowej tych krajów i ograniczając ich autonomię polityczną. Przypadki “dyplomacji pułapki zadłużenia”, w których kraje stają się zależne od Chin z powodu niezdolności do spłaty pożyczek, podniosły alarm w regionie.
Kolejną krytyczną kwestią są strategiczne implikacje rosnącej obecności Chin w regionie. Podczas gdy BRI koncentruje się głównie na gospodarce, jego ekspansja na Europę Wschodnią rodzi pytania o szersze geopolityczne intencje Chin. Niektórzy analitycy postrzegają chińskie inwestycje i rozwój infrastruktury jako sposób na zdobycie wpływów politycznych w regionie. Jest to szczególnie istotne, biorąc pod uwagę interesy Unii Europejskiej i obawy o utrzymanie spójności między jej państwami członkowskimi.
Podsumowując, BRI ma zróżnicowany wpływ na Europę Wschodnią. Przynosi zarówno szanse, jak i zagrożenia, odzwierciedlając złożoność zaangażowania Chin w regionie. W miarę jak kraje Europy Wschodniej decydują się na udział w BRI, staranna ocena korzyści gospodarczych, zdolności do obsługi zadłużenia, implikacji strategicznych i zgodności z celami Unii Europejskiej będzie miała kluczowe znaczenie dla kształtowania przyszłej trajektorii stosunków regionu z Chinami.
Chińskie inwestycje w gruzińską infrastrukturę, energetykę i telekomunikację
Oprócz strategicznego położenia i potencjału tranzytowego, Gruzja ma inne unikalne cechy, które czynią ją atrakcyjnym miejscem dla inwestycji zagranicznych. Kraj ten ma liberalne i przyjazne dla biznesu środowisko i wdrożył szereg reform w celu poprawy łatwości prowadzenia działalności gospodarczej. Gruzja zawarła również umowy o wolnym handlu z Unią Europejską, Wspólnotą Niepodległych Państw i Chinami, zapewniając dostęp do rynku liczącego ponad dwa miliardy ludzi.
Umowy o wolnym handlu Gruzji odegrały istotną rolę w jej rozwoju gospodarczym, ponieważ otworzyły nowe rynki i zwiększyły eksport. Na przykład umowa o wolnym handlu z Unią Europejską, która weszła w życie w 2014 r., doprowadziła do wzrostu gruzińskiego eksportu do UE, szczególnie w sektorze rolnym. Dodatkowo, umowa o wolnym handlu z Chinami dała Gruzji możliwość dostępu do chińskiego rynku i przyciągnięcia chińskich inwestycji.
W 2015 r. premier Gruzji wyraził swoje poparcie dla BRI[11] jako sposobu na wzmocnienie współpracy gospodarczej i rozwoju infrastruktury między Chinami a Gruzją. Przed inwazją Rosji na Ukrainę na pełną skalę, Chiny nie uważały Gruzji za strategicznie ważny kierunek. Jednak ostatnio rola kierunku gruzińskiego nabrała nowego tempa, a Chiny zaczęły działać na dużą skalę i w sposób autonomiczny.
Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że inicjatywa Pasa i Szlaku (BRI) jest bardzo złożona i istnieją różne czynniki, które mogą utrudnić jej sukces. Chociaż czynniki polityczne są niewątpliwie ważne, nie są one jedynymi czynnikami, o których należy pamiętać. Istotne jest raczej znalezienie równowagi między względami geopolitycznymi a praktycznymi celami biznesowymi.
BRI wzbudziła obawy niektórych krajów zachodnich, które postrzegają ją jako sposób na rozszerzenie przez Chiny swoich globalnych wpływów. W rezultacie pojawiły się obawy o potencjalne pułapki zadłużenia, w które mogą wpaść kraje otrzymujące pomoc. Kluczowe znaczenie ma zajęcie się tymi obawami i praca na rzecz wzajemnie korzystnych relacji między Chinami a innymi krajami. Z drugiej strony istnieją sfery, które są bardziej zorientowane na biznes i praktyczne wyniki. Chociaż ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z uwarunkowań geopolitycznych, możliwe jest również uniknięcie zagłębiania się w obszary wrażliwe politycznie i skoncentrowanie się na sferach praktycznych, zorientowanych na wyniki. Na przykład w Gruzji rząd z zadowoleniem przyjął chińskie inwestycje jako sposób na promowanie rozwoju gospodarczego. Koncentrując się na obszarach takich jak rolnictwo, infrastruktura i inwestycje venture, chińskie firmy mogą zademonstrować swoją wartość na rynku gruzińskim i uniknąć drażliwych kwestii politycznych.
Korzyści i zagrożenia związane z obecnością gospodarczą Chin w Gruzji
Dwustronny wolumen handlu między Chinami a Gruzją ilustruje wzajemnie korzystny charakter tej współpracy. Ponieważ Chiny znajdują się wśród najważniejszych partnerów handlowych Gruzji, obroty handlowe wykazywały znaczne wahania w ostatnich latach. Przykładem tego jest wzrost obrotów handlowych w latach 2021-2022, który wyniósł 26% i osiągnął 1863 mln USD. Ponadto wdrożenie umowy o wolnym handlu (FTA) między oboma krajami w 2018 r. zwiastowało znaczącą transformację w strukturze eksportu Gruzji, napędzając wzrost eksportu o 265% w latach 2017-2022.
Chociaż inicjatywa BRI niesie ze sobą znaczne korzyści, nie jest pozbawiona ryzyka, które wymaga rozsądnej oceny. Wahania obrotów handlowych, takie jak 14-procentowy spadek w pierwszej połowie 2023 r. w porównaniu z tym samym okresem w roku poprzednim, stanowią przykład zmienności gospodarczej nieodłącznie związanej z takimi zobowiązaniami. Zależność od wyników gospodarczych Chin podkreśla potrzebę Gruzji, aby zabezpieczyć się przed potencjalnymi wstrząsami i zdywersyfikować swoich partnerów handlowych.
Zaangażowanie gospodarcze Chin w Gruzji poprzez BRI obejmuje mieszankę szans i zagrożeń, które wymagają rozważnych i całościowych rozważań. Dostosowanie aspiracji gospodarczych obu krajów odzwierciedla zbieżność interesów, które można wykorzystać do wspierania wzrostu gospodarczego, modernizacji i łączności. Jednak nieodłączna złożoność i potencjalne ryzyko podkreślają potrzebę przyjęcia przez Gruzję zrównoważonego podejścia, które chroni jej suwerenność gospodarczą, łagodzi ryzyko związane z zależnością i pozycjonuje się jako harmonizujący kanał w szerszym kontekście regionalnym. W miarę jak Gruzja będzie rozwijać swoje partnerstwo z Chinami, synteza korzyści i zagrożeń będzie nieuchronnie kształtować przebieg ich dwustronnych stosunków i przyczyni się do szerszego dyskursu na temat wpływu BRI na Europę Wschodnią.
3. Cele strategiczne
Wysiłki Chin zmierzające do zwiększenia swoich globalnych wpływów i stworzenia przeciwwagi dla Stanów Zjednoczonych i Zachodu jako całości.
Wspólne wysiłki Chin na rzecz rozszerzenia swoich globalnych wpływów i przywrócenia równowagi sił wobec Stanów Zjednoczonych i świata zachodniego stanowią złożone zjawisko geopolityczne o głębokich implikacjach dla stosunków międzynarodowych. W miarę jak rośnie gospodarcza i militarna potęga Chin, ich strategiczne manewry mające na celu zrównoważenie dominacji Zachodu odzwierciedlają skalkulowaną strategię mającą na celu przedefiniowanie globalnego porządku.
Co więcej, wzrost znaczenia Chin jako globalnej potęgi gospodarczej był podstawą ich wysiłków na rzecz zrównoważenia wpływów Zachodu. Centralnym elementem tej strategii jest Inicjatywa Pasa i Szlaku (BRI), rozległa sieć projektów infrastrukturalnych obejmujących kontynenty, która podkreśla determinację Chin do przekształcenia globalnego handlu i łączności na własnych warunkach. Finansując i budując krytyczną infrastrukturę w Azji, Afryce i Europie, Chiny nie tylko wzmacniają własne interesy gospodarcze, ale także kultywują wpływy polityczne w regionach tradycyjnie znajdujących się pod wpływem Zachodu.
Wysiłki Chin mające na celu zrównoważenie Zachodu wykraczają poza ekonomię i technologię, obejmując wymiar kulturowy i ideologiczny. Propagowanie własnej kultury i wartości, często określane mianem “miękkiej siły”, służy jako mechanizm kształtowania globalnej narracji i percepcji. Inicjatywy takie jak Instytuty Konfucjusza i promowanie języka chińskiego za granicą stanowią przykład chińskiej dyplomacji kulturalnej, mającej na celu kultywowanie pozytywnego wizerunku i wspieranie więzi z zagranicznymi społeczeństwami.
W związku z tym wysiłki Chin zmierzające do zwiększenia swoich globalnych wpływów i zrównoważenia Stanów Zjednoczonych i Zachodu odzwierciedlają strategiczne przewartościowanie dynamiki międzynarodowej. W miarę jak Chiny wykorzystują swoją sprawność gospodarczą, postęp technologiczny, projekcję miękkiej siły i zaangażowanie dyplomatyczne, w opinii Chin dążą one do osłabienia dominacji Zachodu i wzmocnienia własnej wizji wielobiegunowego porządku światowego[12]. Konsekwencje chińskich wysiłków odbijają się echem w różnych dziedzinach, od innowacji gospodarczych i technologicznych po dyplomację kulturową i globalne zarządzanie. W związku z tym trajektoria Chin jako globalnej siły równoważącej pozostaje kluczowym wyznacznikiem ewoluującego krajobrazu geopolitycznego w XXI wieku.
Znaczenie regionu Morza Czarnego i strategiczne położenie Gruzji
Region Morza Czarnego ma istotne znaczenie geopolityczne i gospodarcze ze względu na swoje strategiczne położenie jako skrzyżowanie dróg między Europą, Azją i Bliskim Wschodem. W związku z tym wyjątkowe położenie geograficzne Gruzji między Morzem Czarnym a Morzem Kaspijskim sprawia, że jest ona kluczowym ośrodkiem handlu, transportu i tranzytu energii.
Z chińskiej perspektywy region Morza Czarnego odgrywa kluczową rolę w jej globalnej strategii. Rosnąca potęga gospodarcza Chin i ich potrzeby energetyczne sprawiają, że są one zainteresowane zabezpieczeniem stabilnych szlaków handlowych i źródeł energii. Rola Morza Czarnego jako węzła tranzytowego dla rurociągów energetycznych i handlu morskiego jest zgodna z szerszymi ambicjami chińskiej Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI), która ma na celu poprawę łączności i infrastruktury w całej Eurazji[13]. Dodatkowo, rosnące zaangażowanie Chin w Europie Środkowo-Wschodniej w ramach formatu „14+1” jeszcze bardziej podkreśla znaczenie regionu Morza Czarnego, ponieważ kraje te mogą stać się kluczowymi partnerami w realizacji BRI oraz rozszerzaniu chińskich wpływów gospodarczych i politycznych. Z perspektywy strategicznej Chin region Morza Czarnego, w tym kluczowe położenie Gruzji, jest postrzegany jako istotny korytarz wspierający handel, łączność oraz dźwignię geopolityczną w dążeniu Pekinu do globalnych wpływów.
Współpraca Chin z Rosją oraz jej implikacje i zagrożenia dla Gruzji
Dla Gruzji partnerstwo chińsko-rosyjskie stanowi strategiczny dylemat. Podczas gdy Gruzja utrzymuje przyjazne stosunki z Chinami i stara się czerpać korzyści z ich możliwości gospodarczych, stoi również w obliczu wyzwania, jakim są ofensywne działania Rosji w regionie. Konflikt rosyjsko-gruziński o okupowane obecnie przez Rosję gruzińskie terytoria Abchazji i Cchinwali stawia pod znakiem zapytania integralność terytorialną i suwerenność Gruzji, a ciągła obecność wojskowa Rosji w tych regionach komplikuje wysiłki zmierzające do rozwiązania tych sporów. Sprzymierzenie się Chin z Rosją w niektórych kwestiach międzynarodowych może ograniczyć ich gotowość do wywierania presji na Moskwę w imieniu Gruzji lub utrudnić wsparcie dla suwerenności terytorialnej Gruzji na forach międzynarodowych.
Co więcej, zaangażowanie gospodarcze Chin z Rosją może pośrednio osłabić pozycję Gruzji. Ponieważ Rosja stara się złagodzić skutki zachodnich sankcji poprzez zacieśnianie więzi z Chinami, Gruzja może znaleźć się w sytuacji, w której nieumyślnie wpłynie na nią szerszy rozwój sytuacji gospodarczej i geopolitycznej między tymi dwoma mocarstwami. Na przykład, jeśli Chiny pogłębią swoją integrację gospodarczą z Rosją, może to pośrednio wzmocnić pozycję Moskwy w regionalnych sporach i ośmielić rosyjską asertywność w Europie Wschodniej, w tym w Gruzji.
Środki miękkiej siły i zagrożenia dla chińskiej ostrej projekcji siły w Gruzji
Chińska pogoń za środkami miękkiej siły w ramach szerszej strategii w Gruzji niesie ze sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia, wymagając starannej analizy jej implikacji. Soft power, pojęcie ukute przez Josepha Nye’a, odnosi się do zdolności narodu do przyciągania i wpływania na innych poprzez atrakcyjność kulturową, gospodarczą i polityczną, a nie siłowe naciski[14].
Jednak chińskie wysiłki zmierzające do stworzenia miękkiej siły były czasami postrzegane jako zmierzające w kierunku tak zwanej “ostrej siły”, która obejmuje wykorzystanie manipulacji i propagandy do kształtowania opinii publicznej i podejmowania decyzji. Przypadki kampanii przymusu, próby kontrolowania narracji związane z zależnością gospodarczą lub zadłużeniem mogą negatywnie wpływać na demokratyczny dyskurs w Gruzji. Co więcej, dźwignia ekonomiczna może być potencjalnie wykorzystywana przez Chiny na poziomie międzynarodowym.
Uruchomienie partnerstwa strategicznego
Niedawno Chiny i Gruzja zrobiły krok naprzód, uruchamiając Partnerstwo Strategiczne, wyznaczające nowy etap w ich stosunkach dwustronnych[15]. Ten wspólny wysiłek pokazuje zobowiązanie obu krajów do zacieśnienia współpracy w obszarach, w tym w gospodarce, polityce i kulturze. Poprzez to partnerstwo Chiny i Gruzja dążą do lepszego zrozumienia, wzmocnienia więzi i promowania wspólnych inicjatyw, które mogą przynieść wspólne korzyści. To strategiczne partnerstwo podkreśla znaczenie zaangażowania w sprawy globalne, podkreślając rosnące znaczenie obu narodów na arenie międzynarodowej. Dzięki bliższej współpracy Chiny i Gruzja mogą nie tylko zwiększyć dwustronny handel i inwestycje, ale także przyczynić się do stabilności i dobrobytu w regionie.
Co więcej, ten strategiczny sojusz między Chinami a Gruzją ma na celu znalezienie równowagi między powiązaniami z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi. Współpraca ta nie zagraża istniejącym partnerstwom z sojusznikami. Zamiast tego wyobrażają sobie to partnerstwo jako most łączący Wschód i Zachód, otwierający możliwości, które mogą przynieść korzyści wszystkim zaangażowanym stronom. Wykorzystując swoje mocne strony i zasoby, Chiny i Gruzja aspirują do wniesienia wkładu w globalny krajobraz, w którym kwitnie współpraca i wzajemne powiązania, promując w ten sposób stabilność i dobrobyt w wielu regionach.
Patrząc przez pryzmat BRI, nie można pominąć jej potencjału do zaostrzania napięć geopolitycznych. Europa Wschodnia znajduje się na skrzyżowaniu różnych interesów regionalnych, w tym Unii Europejskiej, Rosji, a obecnie- także Chin. Ponieważ Chiny inwestują w krytyczną infrastrukturę, taką jak porty i projekty energetyczne, mogą nieumyślnie uwikłać się w istniejące spory lub wzmocnić istniejącą rywalizację. Ta dynamika może potencjalnie skomplikować delikatną równowagę sił w regionie. Obecne podniesienie relacji na poziomie strategicznym tworzy zniuansowany status quo dla Gruzji. Oprócz względów geopolitycznych, BRI przecina się również z wysiłkami Unii Europejskiej na rzecz zwiększenia jej łączności z sąsiednimi regionami. Inicjatywa Partnerstwa Wschodniego UE ma na celu pogłębienie współpracy z krajami Europy Wschodniej, koncentrując się na demokratycznych rządach, rozwoju gospodarczym i łączności. Choć BRI stwarza możliwości w zakresie łączności, może również stanowić wyzwanie dla działań Unii Europejskiej, zwłaszcza w przypadku braku koordynacji i zgodności między obiema inicjatywami.
4. Priorytety dyplomatyczne
Globalna Inicjatywa Bezpieczeństwa, Globalna Inicjatywa Rozwoju i zaangażowanie z krajami Europy Wschodniej w ramach “16+1” (obecnie 14+1)
Dążenie Chin do realizacji Globalnej Inicjatywy Rozwoju i Globalnej Inicjatywy Bezpieczeństwa podkreśla ich szersze aspiracje do rozszerzenia swoich globalnych wpływów i zrównoważenia rzekomej “dominacji Zachodu”. Inicjatywy te, często postrzegane jako elementy chińskiej projekcji miękkiej siły, mają na celu kształtowanie globalnych narracji, struktur gospodarczych i ram bezpieczeństwa w sposób zgodny z interesami Chin. Wsparcie Gruzji dla tych inicjatyw można interpretować przez pryzmat analityczny, który uwzględnia zarówno potencjalne korzyści, jak i nieodłączne ryzyko związane z rosnącymi globalnymi wpływami Chin. Rozszerzanie się zasięgu gospodarczego Chin rodzi również obawy o implikacje zależności gospodarczej. W miarę jak Gruzja korzysta z chińskiej pomocy rozwojowej, musi ostrożnie poruszać się po potencjalnych pułapkach dyplomacji zadłużeniowej oraz oceniać długoterminową trwałość swoich partnerstw gospodarczych.
Rosnące globalne wpływy Chin poprzez te inicjatywy przeplatają się zarówno z ich projekcją miękkiej, jak i – niekiedy – z wykorzystaniem taktyk ostrej siły. Dostosowanie się do chińskich inicjatyw może narazić Gruzję na narracje i dyskursy odzwierciedlające chiński światopogląd, potencjalnie osłabiając jej własną niezależną perspektywę polityki zagranicznej. Konwergencja metod miękkiej i ostrej siły rodzi pytania o zakres, w jakim Gruzja może zachować suwerenność i zabezpieczyć swoje strategiczne interesy.
Zaangażowanie dyplomatyczne Gruzji z Chinami nie ogranicza się do stosunków dwustronnych, co pokazuje jej zainteresowanie formatem “14+1”. Współpraca “14+1”, początkowo znana jako “17+1”, obejmuje kraje Europy Środkowej i Wschodniej (CEEC) współpracujące z Chinami. Platforma ta ewoluowała, odzwierciedlając zmiany w jej składzie i zakresie działania[16]. Dążenie Gruzji do uzyskania statusu obserwatora w tej platformie świadczy o jej zaangażowaniu we współpracę regionalną. W lutym 2017 r. Gruzja ubiegała się o status obserwatora w Sekretariacie “16+1” w Pekinie. Chociaż wszystkie 16 krajów europejskich w ramach tej platformy wyraziło poparcie, Chiny odrzuciły wniosek Gruzji. Zmieniająca się nomenklatura, przejście od formatu “17+1” do “16+1”, podkreśla dynamikę sytuacji.
Od momentu powstania platforma organizowała szczyty w różnych częściach Europy, podczas których państwa uczestniczyły w dyskusjach na temat rozwoju regionalnego i współpracy. Z czasem do platformy dołączyły takie podmioty jak Grecja, przekształcając format w “17+1”, a następnie powracając do “16+1”. Obecnie pięć podmiotów, w tym Austria, Białoruś, Szwajcaria, Unia Europejska i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, posiada status obserwatora. Niemniej jednak, ostatnie wydarzenia w ramach tego porozumienia podkreślają jego złożoność. Wystąpienie Litwy, Łotwy i Estonii w 2021 i 2022 r. wskazuje na różne perspektywy skuteczności platformy[17]. Ocena Republiki Czeskiej z 2023 roku, określająca ją jako „nieaktywną”, podkreśla ewoluujący charakter tego wielostronnego zaangażowania.
Podejście do konfliktów regionalnych i jego implikacje dla integralności terytorialnej Gruzji
Pojawiły się pewne obawy dotyczące tego, w jaki sposób Chiny mogłyby potencjalnie wykorzystać nierozwiązane spory w Gruzji po wojnie rosyjsko-gruzińskiej. Chociaż ważne jest, aby wziąć pod uwagę tę perspektywę, musimy również uznać, że podejście Chin do polityki zagranicznej jest wieloaspektowe. Stanowisko Chin w sprawie integralności Gruzji jest powiązane z ich kwestiami terytorialnymi, w szczególności ze stanowiskiem w sprawie Tajwanu. Tak jak Chiny mocno podkreślają swoje roszczenia do Tajwanu jako części swojego terytorium, tak samo pozostają zaangażowane w utrzymanie integralności terytorialnej Gruzji. To wzajemne powiązanie podkreśla zasadę parytetu, zgodnie z którą zarówno Chiny, jak i Gruzja wzajemnie popierają i chronią swoją suwerenność.
Pomimo bliskiego partnerstwa z Rosją, ważne jest, aby przyznać, że Chiny mają swoje perspektywy w kwestiach terytorialnych. Ich podejście jest kształtowane przez równowagę między sojuszami a przywiązaniem do zasad suwerenności i nieingerencji. Można to zaobserwować w sposobie, w jaki Chiny podchodzą do kwestii Tajwanu i związanych z nią wrażliwości historycznych. Podobnie, analizując zaangażowanie Chin w Gruzji, należy je rozpatrywać w kontekście ich polityki zagranicznej, która dąży do powiązania celów dyplomatycznych z fundamentalnymi zasadami.
Stosunki z Unią Europejską i ich wpływ na aspiracje Gruzji do członkostwa w UE
Dynamika między Unią Europejską (UE), Gruzją i Chinami tworzy złożony krajobraz geopolityczny z wieloma wymiarami współpracy, konkurencji i wpływów. Ponieważ Gruzja dąży do wzmocnienia swoich więzi z UE, jednocześnie angażując się w rosnącą obecność Chin, relacje te przecinają się i stwarzają zarówno możliwości, jak i wyzwania dla celów polityki zagranicznej tego kraju.
Europejskie aspiracje Gruzji są głęboko powiązane z jej dążeniem do zacieśnienia więzi z UE. Proces integracji z UE oferuje Gruzji obietnicę integracji gospodarczej, stabilności politycznej i wzmocnionej praworządności. Umowa stowarzyszeniowa oraz pogłębiona i kompleksowa strefa wolnego handlu (DCFTA) między Gruzją a UE odzwierciedlają to zobowiązanie, kładąc nacisk na reformy gospodarcze i harmonizację prawa.
Jednak rosnąca obecność Chin w Gruzji wprowadza nową warstwę złożoności. Chińska inicjatywa BRI przecina się z aspiracjami Gruzji, potencjalnie przynosząc korzyści gospodarcze dzięki inwestycjom infrastrukturalnym i łączności. Jednak to zaangażowanie gospodarcze budzi również obawy dotyczące zdolności obsługi zadłużenia, przejrzystości i długoterminowej zależności. Balansowanie pomiędzy pogłębianiem więzi z UE a współpracą z Chinami wymaga od Gruzji ostrożnej nawigacji między tymi interesami, zapewniając, że jej cele integracji europejskiej nie zostaną naruszone.
Ponieważ UE stara się zrównoważyć swoje interesy gospodarcze z obawami dotyczącymi przestrzegania praw człowieka w Chinach i ambicjami geopolitycznymi, wybory Gruzji stają się jeszcze bardziej zniuansowane. Ostrożne podejście UE do rosnących wpływów Chin w regionie może wpłynąć na decyzje Gruzji, zachęcając do bardziej strategicznej oceny ryzyka i korzyści związanych z chińskim zaangażowaniem.
5. Wnioski
Podsumowując, analiza obecności i wpływów Chin w Europie Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Gruzji, ujawnia krajobraz charakteryzujący się dynamiką dyplomatyczną i globalnymi współzależnościami. Rozwijające się strategiczne partnerstwo między Chinami a Gruzją podkreśla potencjał współpracy wykraczającej poza granice geograficzne. W miarę jak Chiny rozszerzają swoją obecność w Europie Wschodniej, kluczowe staje się umiejętne poruszanie się po złożonych i subtelnych wyzwaniach towarzyszących współpracy. Podczas gdy mogą pojawić się obawy dotyczące wpływu i sporów terytorialnych, pojawia się głębsze zrozumienie; podejście Chin opiera się na utrzymaniu równowagi między ich zasadami a partnerstwami odzwierciedlającymi ich zaangażowanie zarówno w suwerenność, jak i współpracę międzynarodową.
Ciągły rozwój partnerstwa między Chinami a Gruzją ma wpływ na orientację polityczną Gruzji i ogólną stabilność w regionie. W miarę jak Gruzja wzmacnia swoje więzi z Chinami, musi ostrożnie zarządzać istniejącymi relacjami z partnerami, jednocześnie biorąc pod uwagę zagrożenie i wrażliwość sąsiedniej Rosji. Pomimo obaw o wpływy, skoncentrowane wysiłki Gruzji na rzecz poprawy krajobrazu i poprawy łączności transgranicznej dobrze wpisują się w cele tego rosnącego partnerstwa. Znalezienie równowagi ma kluczowe znaczenie, ponieważ Gruzja stara się utrzymać swoje ugruntowane powiązania, jednocześnie korzystając z możliwości gospodarczych wynikających z zaangażowania Chin. Biorąc pod uwagę konstytucyjne zobowiązanie Gruzji do aspiracji do członkostwa w UE i NATO, zadanie zręcznego równoważenia relacji między Zachodem a Wschodem nabiera jeszcze większego znaczenia. Ten imperatyw podkreśla potrzebę ostrożnej nawigacji, zapewniając, że rozwój sytuacji nie powinien odbywać się kosztem kluczowych priorytetów polityki zagranicznej i wyraźnych preferencji gruzińskiej ludności.
Podczas gdy partnerstwo Gruzji i Chin koncentruje się głównie na wzroście gospodarczym i współpracy dyplomatycznej, ma ono również wpływ na stabilność. Sojusz ma potencjał, aby konstruktywnie przyczynić się do stabilności poprzez wspólne działania i wymianę dyplomatyczną. Jednak dynamika regionalna zwiększa złożoność tej sytuacji. W szczególności pozycja Rosji w świetle jej zaangażowania w konflikt rosyjsko-ukraiński może mieć wpływ na rozwój tego sojuszu.
Podsumowując, rozwijające się strategiczne partnerstwo między Chinami a Gruzją pokazuje, w jaki sposób interesy, geopolityczne układy i stabilność regionalna wzajemnie na siebie oddziałują. Przemyślane podejście Gruzji do zarządzania swoimi relacjami i dążenie do wzrostu, będzie kształtować bieżącą historię tego sojuszu. Możliwości współpracy i postępu gospodarczego łączą się ze złożonością pozycjonowania, tworząc wielowymiarowy scenariusz, w którym krzyżują się globalne potęgi i lokalne uwarunkowania.
Wpływ polityki Chin w Europie Wschodniej może być znaczący, otwierając możliwości i wzmacniając powiązania regionalne. Region Kaukazu, w którym ważną rolę odgrywa Gruzja, może potencjalnie służyć jako fundament stosunków Chin z krajami zachodnimi. Sukces tego fundamentu będzie jednak zależał od wielu czynników, w tym od reakcji państw zachodnich i ewolucji krajobrazu geopolitycznego. Partnerstwo między Chinami a Gruzją przedstawia zniuansowaną perspektywę zarówno dla polityki Gruzji, jak i stabilności regionalnej. Odzwierciedla również złożoność polityki Chin w Europie Wschodniej. Kluczowe znaczenie dla wszystkich zaangażowanych stron ma zrównoważenie interesów i poruszanie się w dynamice, która kształtuje przyszłą trajektorię tych relacji.
Odniesienia
- Gabriela Pleschová, “China’s engagement in Central and Eastern Europe: regional diplomacy in pursuit of China’s interests,” International Issues & Slovak Foreign Policy Affairs 24, no. 3 (2015): 15-26. ↑
- Gabriela Pleschová, “China’s engagement in Central and Eastern Europe: regional diplomacy in pursuit of China’s interests,” International Issues & Slovak Foreign Policy Affairs 24, no. 3 (2015): 15-26. ↑
- Erik Brattberg, Philippe Le Corre, Paul Stronski, and Thomas de Waal, “China’s Influence in Southeastern, Central, and Eastern Europe: Vulnerabilities and Resilience in Four Countries,” Carnegie Endowment for International Peace, October 13, 2021,https://carnegieendowment.org/2021/10/13/china-s-influence-in-southeastern-central-and-eastern-europe-vulnerabilities-and-resilience-in-four-countries-pub-85415. ↑
- Erik Brattberg, Philippe Le Corre, Paul Stronski, and Thomas de Waal, “China’s Influence in Southeastern, Central, and Eastern Europe: Vulnerabilities and Resilience in Four Countries,” Carnegie Endowment for International Peace, October 13, 2021, https://carnegieendowment.org/2021/10/13/china-s-influence-in-southeastern-central-and-eastern-europe-vulnerabilities-and-resilience-in-four-countries-pub-85415. ↑
- Erik Brattberg, Philippe Le Corre, Paul Stronski, and Thomas de Waal, “China’s Influence in Southeastern, Central, and Eastern Europe: Vulnerabilities and Resilience in Four Countries,” Carnegie Endowment for International Peace, October 13, 2021, https://carnegieendowment.org/2021/10/13/china-s-influence-in-southeastern-central-and-eastern-europe-vulnerabilities-and-resilience-in-four-countries-pub-85415. ↑
- Richard Weitz, “China and the Black Sea Region: A Bridge Too Far?” September 16, 2020, Middle East Institute, https://www.mei.edu/publications/china-and-black-sea-region-bridge-too-far. ↑
- James McBride, Noah Berman, and Andrew Chatzky, “China’s Massive Belt and Road Initiative,” Council on Foreign Relations, February 2, 2023, https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative. ↑
- Ketty W. Chen et al., “CHINA’S INFLUENCE IN EUROPE: strategies towards a resilient and united EU,” Friedrich Naumann Foundation, May 2022,https://shop.freiheit.org/#!/Publikation/1259. ↑
- Lyssa White, “China’s Foreign Influence and Sharp Power Strategy to Shape and Influence Democratic Institutions,” published on May 16, 2019, National Endowment for Democracy, accessed August 5, 2023,https://www.ned.org/chinas-foreign-influence-and-sharp-power-strategy-to-shape-and-influence-democratic-institutions/ ↑
- “Joint Statement of the People’s Republic of China and Georgia on Establishing a Strategic Partnership,” Embassy of the People’s Republic of China in Georgia, accessed 5 August, 2023, http://ge.china-embassy.gov.cn/eng/xwdt/202308/t20230807_11123383.htm. ↑
- “Garibashvili: Georgia is First Country in Region to Begin Free Trade Negotiations with China,” Agenda.ge, accessed August 15, 2023, https://agenda.ge/en/news/2015/1988. ↑
- Barrech, Dost Muhammad, and Prof. Dr. Muhammad Khan. 2023. “US-China Growing Competition in Soft Power”. Journal of Social Sciences Review 3 (2):490-99. https://doi.org/10.54183/jssr.v3i2.288. ↑
- Alexandra Martin, “China in the Broader Black Sea Region,” GLOBSEC, March 16, 2023, accessed August 1, 2023, https://www.globsec.org/what-we-do/publications/china-broader-black-sea-region. ↑
- Joseph S. Nye Jr., Soft Power: The Means to Success in World Politics (New York: PublicAffairs, 2004). ↑
- “Georgia and China Issue Joint Statement on Strategic Partnership,” Civil Georgia, July 31, 2023, accessed August 15, 2023, https://civil.ge/archives/553820. ↑
- Gergely Salát, “Opportunities and Challenges for the Further Development of the 16+1 Framework,” in RESULTS AND CHALLENGES: TEN YEARS OF CHINA-CEEC COOPERATION, edited by Levente Horváth (John von Neumann University, Eurasia Center). ↑
- Soso Dzamukashvili, “Latvia and Estonia Out of 16+1: The Demise of China’s Cooperation with Central and Eastern Europe?” Forbes Georgia, September 12, 2022, accessed August 15, 2023, https://forbes.ge/en/moastsavebs-thu-ara-estonethisa-da-latviis-16-1-phormatidan-gasvla-chinethsa-da-tsentralur-da-aghmosavleth-evropis-qveqhnebs-shoris-thanamshromlobis-dasasruls/ ↑
