Zielony Ład- dlaczego UE musi myśleć globalnie?

Wprowadzenie

Europejski Zielony Ład [1]uruchomiony w 2019 r., oznacza kluczową transformację w polityce europejskiej, której celem jest uczynienie Europy pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 r. Ten ambitny program, zapisany w Europejskim prawie o klimacie [2], wymaga głębokich zmian nie tylko w Unii Europejskiej, ale także w jej interakcjach ze społecznością globalną.

W świetle swoich zobowiązań klimatycznych UE dąży do generowania korzyści środowiskowych i gospodarczych dla swoich obywateli. Jednocześnie Zielony Ład i polityka klimatyczna będą miały istotny wpływ na stosunki zagraniczne i dyplomatyczne UE z resztą świata oraz rolę, jaką UE będzie odgrywać w nowym kontekście międzynarodowym. Konieczne jest zatem przeanalizowanie i ocena tych implikacji.

Wysiłki UE na rzecz dekarbonizacji, ujęte w pakiecie “Fit for 55” w ramach Zielonego Ładu[3] nie są odizolowane i obejmują szeroki wachlarz projektów międzysektorowych i transkontynentalnych; w związku z tym wpływają one na globalną dynamikę i są pod jej wpływem. Co więcej, UE, odpowiadająca za mniej niż 10% globalnych emisji, musi zaangażować się na arenie międzynarodowej, aby osiągnąć znaczące działania na rzecz klimatu i promować sprawiedliwą globalną transformację. W przeciwnym razie wysiłki na rzecz przekształcenia naszych łańcuchów dostaw mogą okazać się całkowicie daremne w skali globalnej.

Strategia UE obejmuje trzy kluczowe wymiary międzynarodowe: 1) przyjęcie roli lidera w globalnej agendzie klimatycznej; 2) ustanowienie międzynarodowych standardów regulacyjnych dla zielonej transformacji; oraz 3) wspieranie transformacji przemysłowej w celu zapewnienia przywództwa technologicznego w sektorach czystej energii.

Zmiana relacji z krajami Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej

Wpływ Zielonego Ładu na relacje UE z producentami paliw kopalnych jest głęboki. Biorąc pod uwagę tradycyjną zależność Europy w tej dziedzinie, powszechne stosowanie zielonych technologii zmniejszy potrzebę importu paliw kopalnych, co również obniży koszty dostaw energii. Przykładowo, scenariusze Komisji Europejskiej przewidują spadek importu ropy naftowej o 23-25% do 2030 r. i 78-79% po 2030 r. oraz bardziej umiarkowany spadek importu gazu o 13-19% w latach 2015-2030 i 58-67% po 2030 r ^{. [4]}. Zmniejszenie zapotrzebowania na gaz wydaje się być przyspieszone w wyniku pakietu Fit for 55, a zwłaszcza planu REPowerEU [5]. W ten sposób elementy transformacji energetycznej stały się zabezpieczone, a nie tylko środowiskowe.

Zmniejszająca się zależność UE od paliw kopalnych znacząco zmieni jej relacje z głównymi producentami węglowodorów. Zmiana ta będzie miała różny wpływ na kraje w zależności od ich zależności od rynków UE i kosztów produkcji [6]. Producenci z Bliskiego Wschodu o niższych kosztach produkcji, tacy jak Arabia Saudyjska i Katar, mogą pozostać konkurencyjni, podczas gdy producenci z Afryki Północnej, borykający się z wyższymi kosztami i niestabilnością polityczną, mogą być bardziej dotknięci. UE musi ostrożnie podążać za tymi zmianami, aby uniknąć niestabilności społeczno-politycznej w tych regionach, co może mieć również wpływ na bezpieczeństwo Europy, w tym pogłębiający się kryzys migracyjny.

Dlatego też konieczne jest rozważenie alternatywnych partnerstw i programów w celu utrzymania stosunków z tymi krajami oraz wspierania uporządkowanej i zarządzanej transformacji na szczeblu międzynarodowym. Na przykład rozwój bezpiecznej i zrównoważonej gospodarki wodorowej z pewnością może być obszarem współpracy między dwoma wybrzeżami Morza Śródziemnego [7], w tym poprzez współpracę w zakresie wspólnych technologii i standardów.

Rola surowców krytycznych

Wraz z przejściem UE na energię odnawialną, wzrośnie jej zależność od surowców krytycznych, takich jak pierwiastki ziem rzadkich, kobalt i lit. Materiały te są niezbędne dla technologii energii odnawialnej i pojazdów elektrycznych. Obecnie UE w dużym stopniu polega na imporcie z krajów takich jak Chiny, które dominują w globalnym łańcuchu dostaw tych materiałów.

Aby złagodzić tę zależność, UE opracowała strategie mające na celu zapewnienie stabilnych dostaw surowców krytycznych. Ustawa o surowcach krytycznych, zaproponowana w 2023 r., ma na celu dywersyfikację źródeł, zwiększenie recyklingu i ponownego wykorzystania oraz usprawnienie procesu zatwierdzania projektów wydobywczych w UE. Ponadto UE nawiązuje nowe partnerstwa z krajami bogatymi w te materiały, takimi jak Rwanda, aby zapewnić bardziej odporny łańcuch dostaw [8].

Jednocześnie istnieje ryzyko przejścia od jednej zależności (rosyjski gaz) do drugiej. Dotyczy to minerałów krytycznych, niezbędnych i niezastępowalnych surowców dla zielonych technologii, ale charakteryzujących się wysokim ryzykiem dostaw ze względu na wysoką koncentrację geograficzną rezerw i całego łańcucha wartości. UE jest silnie uzależniona od importu minerałów krytycznych. Aby poradzić sobie z oczekiwanym wzrostem popytu na te minerały w związku z dekarbonizacją, kraje muszą opracować i rozszerzyć łańcuchy wartości.

W marcu 2024 r. Rada Europejska zatwierdziła wspomniany wyżej Akt w sprawie surowców krytycznych, który ma na celu zmniejszenie zależności od państw trzecich. W tym celu UE będzie dążyć do promowania wydobycia, rafinacji i recyklingu w Unii. Chociaż ostatnie wydarzenia w Norwegii dają nową nadzieję [9], czas i koszty sprawiają, że samowystarczalność jest trudnym do osiągnięcia celem. Dlatego też UE pracuje nad dywersyfikacją dostaw poprzez strategiczne partnerstwa z krajami trzecimi. Kluczowe jest, aby Unia sprzyjała dywersyfikacji w całym łańcuchu wartości, a nie tylko w wydobyciu, aby zmniejszyć rolę Chin w przetwarzaniu i rafinacji minerałów oraz sprzyjać uprzemysłowieniu krajów bogatych w zasoby.

Rola Chin

Dominacja Chin w dziedzinie zielonych technologii, w szczególności paneli słonecznych i baterii elektrycznych, stanowi poważne wyzwanie dla UE [10]. Pomimo wysiłków, takich jak European Battery Alliance w 2017 r., Europa pozostaje silnie uzależniona od chińskiej produkcji. Strategia UE obejmuje obecnie wzmocnienie potencjału przemysłowego, wspieranie innowacji i przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom handlowym. W tym względzie unijny plan przemysłowy Zielonego Ładu, uruchomiony w 2023 r., koncentruje się na tworzeniu korzystnego otoczenia regulacyjnego, poprawie dostępu do finansowania, podnoszeniu umiejętności i utrzymaniu otwartego handlu dla łańcuchów dostaw. Niedawna ustawa Net Zero Industry Act, która wywodzi się z Zielonego Ładu, identyfikuje kluczowe sektory, w których Europa zamierza zmniejszyć zależność i zyskać na znaczeniu na całym świecie.

Unia Europejska prowadzi również dochodzenie w sprawie wykorzystywania przez Chiny dotacji i praktyk handlowych, które utrudniają sprawiedliwą konkurencję. Przykładowo, w przypadku produkcji pojazdów elektrycznych Komisja stwierdziła, że Chiny zyskują przewagę konkurencyjną dzięki nieuczciwym subsydiom [11].

Podczas gdy zielone technologie skutecznie zmniejszają zależność od państw naftowych, rząd europejski musi uznać, że polityka przemysłowa jest niezbędna do wdrożenia polityki klimatycznej. Przewaga konkurencyjna Chin w kilku technologiach jest oczywista ze względu na politykę przemysłową opartą na firmach państwowych i zintegrowanych pionowo, a także strategiczne wykorzystanie dotacji, inwestycji i lokalnych wdrożeń. Realizacja ta stanowi wyzwanie dla wcześniejszego systemu przekonań opartego na globalizacji, wolnym handlu oraz współpracy gospodarczej i technologicznej skoncentrowanej na efektywności ekonomicznej. System ten ułatwił przeniesienie i ekspansję produkcji technologicznej do Chin, zapewniając azjatyckiemu gigantowi niezwykły wzrost w ciągu ostatnich czterech dekad [12]. Niemniej jednak, w następstwie “nowej” globalizacji [13]globalni gracze muszą rozważyć wszystkie implikacje wolnego handlu i wzajemnych powiązań.

“Efekt Brukseli”

Siła regulacyjna UE, często określana jako “efekt Brukseli”, pozwala jej wpływać na globalne rynki poprzez ustanawianie wysokich standardów dla produktów i praktyk. Ten wpływ regulacyjny wykracza poza jej granice, zachęcając inne kraje do przyjęcia podobnych środków. Na przykład unijny system handlu emisjami (ETS) zainspirował podobne systemy w innych krajach, w tym w Chinach [14]. UE musi jednak rozsądnie korzystać z tej władzy, aby uniknąć międzynarodowych napięć. Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla (CBAM), który nakłada podatek węglowy na import w oparciu o zawartość dwutlenku węgla, ma na celu zapobieganie ucieczce emisji i zachęcanie do globalnego ustalania cen emisji dwutlenku węgla. Chociaż mechanizm ten wspiera cele klimatyczne UE, musi być wdrażany w sposób sprawiedliwy i akceptowalny dla partnerów handlowych, aby uniknąć konfliktów gospodarczych.

Przywództwo UE w międzynarodowych negocjacjach klimatycznych ma kluczowe znaczenie dla postępów w globalnych działaniach na rzecz klimatu. Pomimo krytyki, szczególnie podczas COP27 w Sharm El-Sheikh, UE utrzymała swoje ambitne cele klimatyczne. Podczas COP28 w Dubaju UE odegrała kluczową rolę w ustalaniu celów w zakresie energii odnawialnej i efektywności energetycznej, a także w opowiadaniu się za zmniejszeniem zużycia paliw kopalnych i zwiększeniem finansowania działań na rzecz klimatu. Patrząc w przyszłość, UE musi nadal dawać przykład, pokazując, że zielona transformacja jest nie tylko wykonalna, ale także korzystna. Obejmuje to przestrzeganie własnych celów w zakresie dekarbonizacji i wspieranie globalnych wysiłków poprzez finansowanie działań na rzecz klimatu i transfer technologii.

W tym względzie możemy odnotować stanowisko UE na COP29 w Azerbejdżanie. Kluczowe cele UE na listopad 2024 r., nakreślone przez Europejski Komitet Regionów (KR) [15]można zrozumieć nawet z tytułu arkusza informacyjnego opinii KR-u: “W kierunku globalnego zielonego ładu: harmonizacja globalnych ram dotyczących zmiany klimatu, różnorodności biologicznej i zrównoważonego rozwoju” UE kładzie silny nacisk na międzynarodowy aspekt polityki klimatycznej, opowiadając się za integracją i synergią ram międzynarodowych, takich jak konwencje z Rio de Janeiro, Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, przyszły międzynarodowy traktat w sprawie tworzyw sztucznych oraz ramy z Sendai dotyczące ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych. KR wzywa również do dostosowania Europejskiego Zielonego Ładu do celów zrównoważonego rozwoju i innych celów międzynarodowych, opowiadając się za solidnym, długoterminowym i wielopoziomowym zarządzaniem. W rzeczywistości UE będzie wspierać Globalny Zielony Ład, który połączy zrównoważony rozwój z tworzeniem sprawiedliwych miejsc pracy, podkreślając odpowiedzialność na wszystkich szczeblach rządowych za wdrażanie integracyjnych strategii walki z kryzysem planetarnym.

Podsumowanie

Europejski Zielony Ład stanowi odważny i niezbędny krok w kierunku zrównoważonej przyszłości. Jego sukces zależy jednak od zdolności UE do zintegrowania polityki klimatycznej z jej stosunkami zagranicznymi i globalnymi strategiami handlowymi. Podnosząc politykę klimatyczną do rangi własnej strategii polityki zagranicznej, Europa aspiruje do roli lidera transformacji, aktywnie angażując się w negocjacje międzynarodowe i pokazując innym krajom wykonalność tego zadania na własnym przykładzie. Pomimo swojego wkładu w liczne konferencje COP, nie tylko w Dubaju, UE musi w coraz większym stopniu wsłuchiwać się w żądania tak zwanego Globalnego Południa, od kwestii finansowania klimatu po różne potrzeby i trajektorie dekarbonizacji krajów rozwijających się. Z drugiej strony, aby być wiarygodnym partnerem, UE odniesie sukces tylko wtedy, gdy przełoży cele, które sobie wyznaczyła, na rzeczywistość. Tylko kontynuując własną dekarbonizację, będzie w stanie pokazać innym, że jest to rzeczywiście możliwe.

Odniesienia

1. European Commission, ‘The European Green Deal’, 2019, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en. ↑

2. European Commission, ‘European Climate Law’, n.d., https://climate.ec.europa.eu/eu-action/european-climate-law_en. ↑

3. European Commission, ‘Fit for 55: Delivering on the Proposals’, n.d., https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal/fit-55-delivering-proposals_en. ↑

4. Mark Leonard et al., ‘The Geopolitics of the European Green Deal’, ECFR, 3 February 2021, https://ecfr.eu/publication/the-geopolitics-of-the-european-green-deal/. ↑

5. European Commission, ‘Commission Report on the Functioning of Coordinated Gas Demand Reduction’ (Directorate-General for Energy, 26 February 2024), https://energy.ec.europa.eu/publications/commission-report-functioning-coordinated-gas-demand-reduction_en. ↑

6. Leonard et al., ‘The Geopolitics of the European Green Deal’. ↑

7. Ad van Wijk and Frank Wouters, ‘Hydrogen–The Bridge Between Africa and Europe’, in Shaping an Inclusive Energy Transition, ed. Margot P. C. Weijnen, Zofia Lukszo, and Samira Farahani (Cham: Springer International Publishing, 2021), 91–119, https://doi.org/10.1007/978-3-030-74586-8_5. ↑

8. European Commission, ‘EU and Rwanda Sign a Memorandum of Understanding on Sustainable Raw Materials Value Chains’, Press Release (Brussels, 19 February 2024), https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/ip_24_822/IP_24_822_EN.pdf. ↑

9. European Commission, ‘EU and Norway Sign Strategic Partnership on Sustainable Land-Based Raw Materials and Battery Value Chains’, Press Release (Brussels, 21 March 2024), https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/ip_24_1654/IP_24_1654_EN.pdf. ↑

10. Marie Le Mouel and Niclas Poitiers, ‘Why Europe’s Critical Raw Materials Strategy Has to Be International’, Bruegel, 5 April 2023, https://www.bruegel.org/analysis/why-europes-critical-raw-materials-strategy-has-be-international. ↑

11. European Commission, ‘Commission Investigation Provisionally Concludes That Electric Vehicle Value Chains in China Benefit from Unfair Subsidies’, Press Release (Brussels, 12 June 2024), https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/ip_24_3231/IP_24_3231_EN.pdf. ↑

12. Huiyao Wang, ‘China and Globalization: 40 Years of Reform and Opening-up and Globalization 4.0’, Journal of Chinese Economic and Business Studies 17, no. 3 (3 July 2019): 215–20, https://doi.org/10.1080/14765284.2019.1667099. ↑

13. Franklin D. Kramer, ‘China and the New Globalization’, Atlantic Council (blog), 20 January 2023, https://www.atlanticcouncil.org/in-depth-research-reports/report/china-and-the-new-globalization/. ↑

14. Stefano F. Verde and Simone Borghesi, ‘The International Dimension of the EU Emissions Trading System: Bringing the Pieces Together’, Environmental and Resource Economics 83, no. 1 (1 September 2022): 23–46, https://doi.org/10.1007/s10640-022-00705-x. ↑

15. European Committee of the Regions, ‘Towards a Global Green Deal: Harmonizing Global Frameworks for Climate Change, Biodiversity and Sustainable Development’, 19 June 2024, https://cor.europa.eu/en/our-work/Pages/OpinionTimeline.aspx?opId=CDR-5586-2023. ↑