Rumunia przechodzi znaczącą ekspansję w zakresie energii słonecznej w ramach szerszych ram transformacji energetycznej, wspieranych przez fundusze europejskie i reformy prawne. Wzrost ten spowodował inwestycje w całym spektrum, od indywidualnych gospodarstw domowych jako prosumentów po obiekty użyteczności publicznej, przy czym jednostki samorządu terytorialnego stały się znaczącym segmentem rozwoju do poziomu powiatu. Oprócz energii słonecznej, niektóre miejscowości badają perspektywy energii geotermalnej.
Trendy w europejskiej energetyce słonecznej
Według danych przedstawionych w raporcie European Market Outlook for Solar Power 2023-2027 przygotowanym przez SolarPower Europe, skumulowana moc elektrowni słonecznych w Unii Europejskiej (UE) osiągnęła 263 gigawaty (GW) w 2023 r., co oznacza wzrost o 27% w porównaniu z 207 GW w roku poprzednim[1]. Ten znaczny wzrost przypisuje się przede wszystkim pozostałym skutkom kryzysu energetycznego i zaległościom w instalacjach z 2022 r., przy czym aktywność spada pod koniec roku. Raport przewiduje spowolnienie tempa wzrostu do 11% w 2024 r., przewidując dodanie 62 GW nowej mocy energii słonecznej w całej Europie.
W 2023 r. dodano 55,9 GW nowej mocy słonecznej, co skutecznie umożliwiło prawie 17 milionom europejskich gospodarstw domowych korzystanie z energii słonecznej. Ekspansja ta prawie osiągnęła cel 60 GW rocznych instalacji wyznaczony przez Międzynarodową Agencję Energetyczną (IEA) w celu zrównoważenia stopniowego wycofywania importu rosyjskiego gazu.
Pomimo tych rekordowych instalacji, SolarPower Europe podkreśla, że obecne tempo wdrażania energii słonecznej musi przyspieszyć, aby osiągnąć średni roczny wskaźnik instalacji 70 GW wymagany do osiągnięcia celów UE w zakresie energii słonecznej na 2030 r. Walburga Hemetsberger, CEO SolarPower Europe, podkreśla krytyczną potrzebę ciągłego wsparcia politycznego i działań, przestrzegając przed samozadowoleniem w miarę upływu dekady.
W rozbiciu na poszczególne kraje pod względem przyrostu mocy słonecznej od początku 2023 r., Niemcy są liderem wśród krajów europejskich z instalacją 14,1 GW nowej mocy słonecznej. Na drugim miejscu plasuje się Hiszpania z 8,2 GW, a pierwszą piątkę zamykają Włochy (4,8 GW), Polska (4,6 GW) i Holandia (4,1 GW). Rozkład ten podkreśla nierównomierne, ale znaczące postępy poczynione na całym kontynencie w zakresie wykorzystania energii słonecznej, odzwierciedlając wspólny ruch w kierunku odnawialnych źródeł energii i bardziej zrównoważonej przyszłości energetycznej.
Źródło: SolarPower Europe Perspektywy rynku energii słonecznej w UE na lata 2023-2027
Przypadek Rumunii
1 GW nowo zainstalowanej mocy słonecznej w Rumunii w tym roku oznacza 308-procentowy wzrost w stosunku do mocy dodanej w 2022 roku. Łączna moc rozproszonych i użytecznych elektrowni słonecznych w tym kraju przekroczyła 2,85 GW w 2023 r., wytwarzając ponad 2,5 TWh, czyli prawie 5% całkowitej produkcji energii[2]
Ostatnie analizy sektorowe ujawniają znaczne zainteresowanie wśród rumuńskich właścicieli domów jednorodzinnych, a ponad 50% z nich rozważa zakup systemów fotowoltaicznych w 2023 roku. Tendencję tę potwierdza dziesięciokrotny wzrost popytu na panele fotowoltaiczne w 2022 r. w porównaniu z rokiem poprzednim, co jest zgodne z europejskimi inicjatywami w zakresie energii odnawialnej i zachętami finansowymi na rzecz zielonej transformacji[3]
Aby ułatwić przejście na energię odnawialną, Rumuni mają dostęp do finansowania za pośrednictwem kilku programów, w tym Krajowego Planu Odbudowy i Odporności, Funduszu Modernizacyjnego zarządzanego przez Ministerstwo Energii oraz Repower EU zarządzanego przez Ministerstwo Inwestycji i Funduszy Europejskich[4]. Wśród nich szczególnie popularny jest program “Zielony Dom”, oferujący znaczne dotacje na instalacje paneli słonecznych. Pomimo tej pomocy, wiele osób nadal stoi w obliczu konieczności początkowych pełnych płatności, a prognozy ekspertów wskazują, że okres zwrotu z inwestycji wynosi około 4-5 lat.
Potrzeby regulacyjne
George Niculescu, prezes Krajowego Urzędu Regulacji Energetyki (ANRE), opowiedział się niedawno za regulacją instalacji paneli fotowoltaicznych przez prosumentów, sugerując potrzebę wdrożenia progów opartych na indywidualnych potrzebach konsumpcyjnych i lokalnych wymaganiach. Uzasadnieniem tej propozycji jest rosnąca tendencja wśród prosumentów do instalowania paneli fotowoltaicznych, które produkują więcej energii elektrycznej niż zużywają, co prowadzi do potencjalnego braku równowagi w sieci energetycznej.
Podczas gdy podstawową rolą prosumentów jest zwiększenie wydajności systemu energetycznego i obniżenie rachunków za energię elektryczną i gaz, szczególnie w czasach wysokich kosztów energii, niektóre osoby wykorzystują systemy fotowoltaiczne jako sposób na generowanie zysków. Obecne przepisy energetyczne pozwalają na oddawanie nadwyżek energii z powrotem do sieci, a prosumenci otrzymują rekompensatę za każdą wyprodukowaną kilowatogodzinę. Mechanizm ten sprawił, że posiadanie paneli słonecznych stało się dla niektórych opłacalnym przedsięwzięciem.
Brak ograniczeń regulacyjnych w zakresie mocy produkcyjnych i instalacji może jednak stanowić zagrożenie dla integralności i wydajności starzejącej się sieci elektroenergetycznej, która już teraz znajduje się pod presją i oczekuje na modernizację i inwestycje, zgodnie z Narodowym Planem Odbudowy i Zwiększenia Odporności (PNRR). Dane ANRE potwierdzają, że prosumenci są prawnie upoważnieni do sprzedaży nadwyżek energii elektrycznej dostawcom, pod warunkiem, że pozwala na to przepustowość sieci[5]. W związku z tym ustanowienie parametrów dla instalacji fotowoltaicznych jest postrzegane jako kluczowy krok w utrzymaniu stabilności sieci i zapewnieniu spełnienia podwójnych celów efektywności energetycznej i niezawodności sieci. W tym sensie istnieją przepisy europejskie, które nie zostały jeszcze transponowane przez Rumunię.
Kraj jest już na dobrej drodze do zmniejszenia biurokracji i uproszczenia procedur instalacji, sygnalizując nie tylko zamiar zachęcania do przyjmowania paneli słonecznych, ale także zdolność do słuchania potrzeb obywateli i przedsiębiorstw. Na przykład w czerwcu 2023 r. wprowadzono nowe prawo w tym zakresie[6]
Perspektywy na przyszłość: Fundusze europejskie i zielone cele kraju
Program fotowoltaiczny Green House, zarządzany przez rumuńską Administrację Funduszu Ochrony Środowiska (AFM), został tymczasowo zawieszony we wrześniu w następstwie decyzji sądowej Sądu Apelacyjnego w Oradei[7]. Zawieszenie nastąpiło po sporze sądowym z udziałem firmy, której odmówiono zgody na instalację paneli. W rezultacie około 90 000 uczestników programu oczekuje na montaż paneli słonecznych na swoich domach. W świetle tych wydarzeń, Minister Środowiska, Mircea Fechet, zapewnił przedłużenie wszystkich istotnych terminów, aby upewnić się, że żaden uczestnik nie straci swojego finansowania.
W szerszym kontekście energii odnawialnej w Rumunii, kraj ten posiada ponad 14 znaczących farm wiatrowych i 21 parków fotowoltaicznych. W szczególności, znaczna prywatna inwestycja ma na celu ustanowienie największego parku fotowoltaicznego w Europie w Arad, o mocy 1000 megawatów na 100 hektarach, co wskazuje na zaangażowanie Rumunii w rozbudowę infrastruktury energii odnawialnej.
Obecna produkcja z elektrowni wiatrowych wynosi około 3 000 megawatów rocznie, elektrownie fotowoltaiczne dostarczają około 1 500 megawatów, a źródła hydroelektryczne zapewniają pozostałe ponad 6 000 megawatów. Prognozy Narodowej Komisji Strategii i Prognoz sugerują znaczny średni roczny wzrost produkcji energii elektrycznej z fotowoltaiki o 18,9% w latach 2024-2026[8]
W obliczu globalnych wyzwań na rynku energii, zwłaszcza tych wynikających z rosyjskiej inwazji na Ukrainę, Komisja Europejska zainicjowała plan REPowerEU. Inicjatywa ta ma na celu zwiększenie oszczędności energii w państwach UE, produkcję czystej energii i dywersyfikację dostaw. Rumunia ma odnieść znaczące korzyści z REPowerEU, przeznaczając 1,4 mld euro na przyspieszenie zielonej transformacji i wspieranie inwestycji w energię odnawialną. Do 2030 r. kraj ten aspiruje do generowania 30% energii elektrycznej z zielonych źródeł[9]
Realizując te cele, Bukareszt przedłożył Unii Europejskiej zmieniony Krajowy Plan Odbudowy i Odporności wraz z planem RePowerEU[10], określając kompleksowe środki, w tym zamówienia na panele fotowoltaiczne, akumulatory do magazynowania energii i inne innowacyjne rozwiązania energetyczne. Kroki te podkreślają strategiczne podejście Rumunii do zwiększenia autonomii energetycznej, zmniejszenia zużycia energii i przyjęcia zrównoważonej przyszłości energetycznej.
Po szczycie COP28
Rumunia wyznaczyła ambitny cel zainstalowania ponad 8 gigawatów mocy energii słonecznej do 2030 r., co ma stanowić 24% końcowego zużycia energii elektrycznej brutto ze źródeł odnawialnych. Cel ten został ogłoszony przez prezydenta Klausa Iohannisa podczas jego przemówienia na szczycie COP28, zbiegającego się w czasie z przystąpieniem Rumunii do Międzynarodowego Sojuszu Słonecznego.
Prezydent Iohannis wyraził przekonanie, że członkostwo w Sojuszu będzie sprzyjać szerszej i głębszej współpracy z Indiami, gdzie znajduje się Sekretariat Sojuszu, a także z innymi krajami zaangażowanymi w przyspieszenie wysiłków na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych. Podkreślił, że zwiększone ambicje klimatyczne korelują ze zwiększonymi możliwościami gospodarczymi i korzyściami dla obywateli, odzwierciedlając holistyczne podejście do przeciwdziałania zmianom klimatycznym przy jednoczesnym promowaniu zrównoważonego rozwoju:[11] “Do 2030 r. Rumunia zamierza zainstalować energię słoneczną o mocy ponad 8 gigawatów, co stanowi 24% końcowego zużycia energii elektrycznej brutto ze źródeł odnawialnych. Zobowiązanie Rumunii do zwiększenia mocy zainstalowanej energii słonecznej jest w pełni zgodne ze strategią UE w zakresie energii słonecznej i przyczyni się do wdrożenia porozumienia paryskiego”
Studium przypadku: Projekt Timsoara
Timișoara, główne miasto w regionie zachodnim i centrum administracyjne hrabstwa Timiș, jest jedną z gmin realizujących projekty energii słonecznej do użytku wewnętrznego[12]. Miasto rozpoczęło budowę jednostki fotowoltaicznej o mocy 5,6 MW, strategicznie zlokalizowanej w pobliżu obszaru przemysłowego Freidorf. Inicjatywa ta stanowi część szerszej strategii Timiszoary mającej na celu przyjęcie odnawialnych źródeł energii i zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia. Przewiduje się, że jednostka będzie generować około 7,8 GWh rocznie.
Dominic Fritz, burmistrz Timiszoary, wyraził cel miasta, jakim jest zrównoważenie prawie dwóch trzecich zużycia energii elektrycznej przez oświetlenie publiczne za pośrednictwem tego parku solarnego. Przejście na energię odnawialną jest postrzegane jako kluczowy krok na drodze Timiszoary do stania się bardziej ekologicznym miastem. Instalacja fotowoltaiczna będzie wykorzystywać głównie panele monokrystaliczne, wybrane ze względu na ich wydajność w chłodniejszym i bardziej zachmurzonym klimacie.
Miasto podkreśliło również, że ten projekt energii słonecznej ma otrzymać dofinansowanie z Unii Europejskiej, przyczyniając się do realizacji szerszych celów poprawy elektrycznego transportu publicznego, poprawy efektywności energetycznej w instytucjach publicznych i modernizacji sieci ciepłowniczej.
Całkowitą wartość inwestycji w system fotowoltaiczny szacuje się na 6,5 mln EUR, w tym podatek od wartości dodanej, a przewidywany czas budowy wynosi 12 miesięcy od wydania ostatecznego pozwolenia. Przedsięwzięcie to odzwierciedla zaangażowanie Timișoary w energię odnawialną i zrównoważony rozwój obszarów miejskich, pozycjonując ją w rosnącej grupie rumuńskich gmin wiodących w zakresie wykorzystania energii słonecznej.
Referencje
-
https://www.solarpowereurope.org/insights/outlooks/eu-market-outlook-for-solar-power-2023-2027 ↑
-
https://www.solarpowereurope.org/insights/outlooks/eu-market-outlook-for-solar-power-2023-2027 ↑
-
https://www.balcanicaucaso.org/eng/Areas/Romania/Romania-all-crazy-about-photovoltaics-227843 ↑
-
https://seeenergy.news/romania-photovoltaics-are-growing-rapidly/ ↑
-
https://www.balcanicaucaso.org/eng/Areas/Romania/Romania-all-crazy-about-photovoltaics-227843 ↑
-
https://www.romania-insider.com/cop28-romania-president-solar-energy-2023 ↑
