Restart po restrykcjach Covid w Europie Środkowej: przykłady Polski, Chorwacji, Węgier i Rumunii został napisany przez B.F.G. Fabrègue i przejrzany przez komisję rewizyjną 12 czerwca,.
Przewiduje się, że gospodarki krajów Unii Europejskiej wzrosną w tym roku o 3,6 procent, a w 2022 roku o 3,8 procent, ponieważ skutki pandemii stopniowo zanikają. Skutki są jak na razie poważne: Covid ma wymazać co najmniej pięć lat wzrostu dochodu na mieszkańca w kilku gospodarkach regionu i podnieść wskaźnik ubóstwa, głównie z powodu utraty miejsc pracy. Pomimo odbicia się wzrostu gospodarczego, poprawa produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca w regionie jest niewielka i poniżej tendencji sprzed pandemii. COVID przerwał wiele działań gospodarczych i wysłał zasadniczo wszystkie gospodarki w recesję. Jednym z najważniejszych czynników określających, jak silnie pandemia wpływa na gospodarkę, jest stopień, w jakim dany kraj jest uzależniony od turystyki. W tym artykule badamy, jak pandemia wpłynęła na gospodarki, jak zareagował rząd i jak gospodarka uruchomi się ponownie tuż po.
Odporność, ale nie odporność
Analiza “FitchRating[1] omawia nawet odporność gospodarczą wykazaną przez większość gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) – a w szczególności kraje Czwórki Wyszehradzkiej (V4) – na ograniczenia spowodowane pandemią pod koniec 2020 roku. Wyniki gospodarcze wszystkich krajów V4 (Polska, Węgry, Czechy i Słowacja) były głównie uzupełniane przez silną konsumpcję i pomoc publiczną oraz stabilny wkład eksportu netto we wzrost. Dla przykładu, eksport netto Polski przyczynił się do wzrostu o 1,1pp, dzięki kompresji importu i ożywieniu popytu zewnętrznego, szczególnie w 2H20.
Bardzo ważne jest jednak wskazanie, że większość krajów Europy Środkowej odnotowała znaczną redukcję produkcji gospodarczej, w tym w małych i dużych firmach. Podczas gdy rządy V4 wykazały chęć utrzymania lub rozszerzenia programów wsparcia, wspomagane przez elastyczność uzyskaną dzięki zawieszeniu krajowych reguł fiskalnych (z możliwością przedłużenia zawieszenia reguł ogólnounijnych do 2022 r.), nie ma pewności, jak wyglądałby spadek bez wsparcia rządowego.
Proszę zauważyć, że włączyliśmy dane rosyjskie do naszych wykresów jako punkt odniesienia.
Najbardziej znaczący jest znaczny udział firm z malejącą miesięczną sprzedażą. Niezależnie od pomocy rządowej, liczby są niezwykle podobne w UE i poza nią, a delta utrzymuje się średnio poniżej 5 punktów statystycznych.
Bardzo szeroki wachlarz strategii wspierania gospodarki
Polska gospodarka ma wzrosnąć o 3,3 proc. w 2021 r[2], w związku z ożywieniem handlu w strefie euro, połączonym z poprawą zaufania oraz odbiciem konsumpcji prywatnej i inwestycji . Polska, spośród wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej, należała do najbardziej interwencjonistycznych, co pokazuje poniższy wykres.
restart gospodarki covid 2021 polska rumunia odbicie chorwacja węgry
Podczas gdy wsparcie dla dużych firm było bardzo równomierne, polski rząd szczególnie wspierał swoje średnie i małe firmy oferując ogromne ulgi podatkowe, które według Gazety były dość skuteczne. Polski wybór polegał również na braku aktywnej decyzji na rynku pracy, pozwalając firmom na zwalnianie pracowników. Nawet w porównaniu z niezwykle liberalnym rynkiem, który postanowiliśmy uwzględnić w naszym opracowaniu (Rosja), dane są zatrważające, gdyż prawie jedna trzecia firm zwalniała przez cały rok.
Dla Polski prognozowane odbicie w 2021 r. jest słabsze niż wcześniej przewidywano (3,5 proc.), głównie ze względu na to, że zachodnie kraje UE nie rozluźniają swoich ograniczeń (w tym dla krajów w większości zaszczepionych, takich jak Hiszpania i Wielka Brytania).Bank Światowy oferuje podobną prognozę na 2022 r. (3,4 proc.), częściowo dzięki solidnemu odbiciu w popycie krajowym, zwłaszcza w inwestycjach.
“Chociaż PKB Polski spadł w 2020 roku po raz pierwszy od 30 lat, dobrze zdywersyfikowana polska gospodarka jest jedną z najmniej dotkniętych przez pandemię COVID-19 w Europie”, powiedział Marcus Heinz, World Bank Resident Representative for Poland and the Baltic States. “Kluczowym wyzwaniem w krótkim okresie jest dalsze wspieranie sektorów […]. Polska musi również kontynuować wzmacnianie swoich instytucji, aby przygotować się na nową falę absorpcji funduszy unijnych, z których duża część trafi na projekty niskoemisyjne i bardziej ekologiczne”.
Blue Europe uważa, że większość wyborów podjętych przez polski rząd była pozytywna i choć rynek pracy rzeczywiście ucierpi w najbliższych miesiącach, to skutki nie będą odczuwalne w dłuższej perspektywie.
Chorwacja, [3] nie zdecydowała się na obniżenie podatków, ale skupiła się bardziej na wsparciu, zwłaszcza jeśli chodzi o wynagrodzenia. Ponad połowa krajowych firm otrzymała wsparcie, dochodzące nawet czasem do 70 proc. wydatków. Podobne rozwiązania wybierano oczywiście zarówno w Polsce, jak i w Rumunii czy na Węgrzech, ale zakres tych środków nie ma nic wspólnego z chorwacką polityką wsparcia. Pozwoliło to na niezwykle minimalną likwidację miejsc pracy, we wszystkich sektorach.
Komisja Europejska zwiększyła swoją prognozę wzrostu chorwackiej gospodarki do 6,1% w 2022 roku, co oznacza, że może ona stać się jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek w bloku. Tymczasem tegoroczna prognoza została nieco obniżona z 5,3 do 5%. Komisja oczekuje, że chorwackie ożywienie gospodarcze będzie oparte przede wszystkim na turystyce, zwiększonej konsumpcji prywatnej, inwestycjach zagranicznych i odbudowie po trzęsieniu ziemi. Oczekuje się również zwiększonego wzrostu gospodarczego na rok 2022 w Chorwacji w wyniku unijnego funduszu odbudowy i odporności.
“Ta prognoza jest podobna do tej zaproponowanej przez mój rząd. Uważam za bardzo zachęcające, że te liczby są nawet większe niż początkowo proponowane. To dobra wiadomość” – skomentował premier Andrej Plenković .
Węgry [4] podążyły tą samą drogą, dokonując mieszanego wyboru spośród wszystkich wymienionych strategii. Dane o PKB za pierwszy kwartał zaskoczyły analityków, gdyż zgodnie z moimi przewidywaniami gospodarka węgierska rozwijała się bardziej w pierwszych trzech miesiącach roku w porównaniu z poprzednim kwartałem. W ujęciu rocznym tempo kurczenia się zmniejszyło się w I kwartale w stosunku do ostatniego kwartału 2020 roku.
Péter Virovácz, główny analityk banku ING, powiedział, że dane zaskoczyły nawet najbardziej optymistycznych analityków. “Fakt, że węgierska gospodarka była w stanie wykazać tak dynamiczny wzrost w ujęciu kwartalnym w kwartale, który z góry pokazał raczej mieszany obraz, oznacza, że w gospodarce istnieje znacznie większy potencjał ożywienia niż oczekiwano” – powiedział.
W przeciwieństwie do większości innych krajów środkowej UE, węgierska gospodarka może wrócić do poziomu sprzed kryzysu nawet przed latem. Najnowsze dane wyraźnie pokazują silną odporność i zdolność do odbudowy węgierskiej gospodarki. Ze względu na doskonałe tempo szczepień i stopniowe łagodzenie ograniczeń, oczekuje się szybkiego odbicia od drugiego kwartału roku.
Komisja Europejska (KE) jest jeszcze większym optymistą niż węgierski rząd: jeszcze przed pojawieniem się najnowszych danych o PKB, KE w swojej wiosennej prognozie gospodarczej podniosła prognozy wzrostu dla węgierskiej gospodarki. KE przewiduje teraz 5% wzrostu rocznie, wobec 4%, o których mówiła w zimowej prognozie w lutym, podczas gdy rząd węgierski zakłada wzrost PKB w 2021 r. na poziomie 4,3%. Jeśli chodzi o rok 2022, KE podała, że gospodarka Węgier ma się rozwinąć o 5,5%.
Są oczywiście i źli wykonawcy. Podczas gdy niektórzy są ekstatyczni w obliczu oczekiwanego 6% wzrostu ogłoszonego przez MFW, Rumunia nie wydaje się być na drodze do szybkiego odbicia się od COVID-19. Rumunia, na przykład, zarejestrowała bez wątpienia największą liczbę zamknięć firm spośród wszystkich członków UE Środkowo-Wschodniej, prawie dwukrotnie większą niż Polska w większości danych z 2020 roku, którymi dysponujemy do tej pory.
Rumuńska gospodarka skurczyła się o 3,9 procent w 2020 roku, co jest szokiem porównywalnym z niektórymi europejskimi gospodarkami o podobnej wielkości sektora turystycznego, takimi jak Holandia czy Bułgaria. Jednak skurcz w Rumunii był znacznie silniejszy niż w innych krajach. Na przykład Litwa skurczyła się tylko o 0,8%, a Estonia o 2,9%. Podczas gdy skład sektorowy kraju nie może być łatwo zmieniony w krótkim okresie, najbardziej ekscytującym pytaniem jest obecnie to, czy i jak szybko gospodarka wyjdzie z szoku recesyjnego.
Nowa prognoza wzrostu dla Rumunii, wynosząca 6% na 2021 rok, spotkała się z zaskoczeniem: jest ona optymistyczna w stosunku do poprzedniej prognozy z października 2020 roku, która określała rumuński wzrost na poziomie 4,6%. Czyni to również Rumunię gospodarką o najwyższym oczekiwanym wzroście PKB w regionie. Na przykład Węgry mają wzrosnąć o 4,3%, a Słowacja o 4,7%. Zadaliśmy sobie zatem pytanie: jakie są kluczowe czynniki szybkiego ożywienia gospodarczego i jak pod tym względem wypada Rumunia? Czy powinniśmy być może bardziej ostrożni niż MFW?
Czy inflacja blokuje jakiekolwiek ożywienie?
Jednak nad korzystnymi liczbami dotyczącymi ożywienia, które do tej pory udało nam się znaleźć, pojawia się ważny cień. Roczna inflacja w Unii Europejskiej wyniosła 2,0% w kwietniu 2021 roku, w porównaniu z 1,7% w marcu. Rok wcześniej wskaźnik ten wynosił 0,7%. Dane te są publikowane przez Eurostat, urząd statystyczny Unii Europejskiej, a najwyższe roczne stopy odnotowano na Węgrzech (5,2%), w Polsce (5,1%) i Luksemburgu (3,3%). W porównaniu z marcem, roczna inflacja spadła w trzech państwach członkowskich, pozostała stabilna w jednym, a wzrosła w dwudziestu trzech.
To nie wszystko, bo na przykład od grudnia 2020 r. do kwietnia 2021 r. inflacja HICP[5] w samej strefie euro skoczyła z -0,3% do 1,6%, co stanowi najszybsze przyspieszenie w historii tej serii. Inflacja energetyczna, częściowo ze względu na efekty bazowe związane z COVID-19, odpowiada za większość tego wzrostu, wraz z innymi czynnikami specjalnymi, w tym zmianami w podatku VAT w Niemczech i corocznym ważeniem pozycji HICP przez Eurostat.
W nadchodzących miesiącach prawdopodobna jest presja wzrostowa na inflację bazową towarów, ale biorąc pod uwagę dużą lukę produkcyjną i luz na rynku pracy, ryzyko znaczącego wpływu “drugiej rundy” na wzrost płac i jednostkowych kosztów pracy w strefie euro pozostanie niskie. Priorytetem EBC w najbliższym czasie będzie utrzymanie bardzo akomodacyjnych warunków finansowych, co widać w niedawnym przyspieszeniu tempa zakupów aktywów. W kwietniu największy wkład w roczną stopę inflacji w strefie euro miała energia (+0,96 punktu procentowego, pp), następnie usługi (+0,37 pp), żywność, alkohol i tytoń (+0,16 pp) oraz nieenergetyczne towary przemysłowe (+0,12 pp).
Restart po ograniczeniach Covid w Europie Środkowej: przykłady Polski, Chorwacji, Węgier i Rumunii.
Pełna inflacja : Źródło Eurostat (cytat powyżej)
Niebieska Europa Źródła wykresów https://www.worldbank.org/en/data/interactive/2021/01/19/covid-19-business-pulse-survey-dashboard
