Polska : analiza syntetyczna i prezentacja

W Blue Europe Country Dossiers przedstawiamy kraje Europy Środkowo-Wschodniej pod podstawowym, ale ważnym punktem widzenia: jak działa ich gospodarka. Nasze artykuły są corocznie aktualizowane, aby zapewnić bardziej kompletną i aktualną lekturę. wersja 2021 zaktualizowana przez Pawła.

System edukacji

Polski system edukacji jest dość podobny do wielu krajów europejskich: po szkole podstawowej uczniowie przechodzą przez gimnazjum, zanim przejdą do liceum, na końcu którego odbywa się “matura” (odpowiednik A-levels lub matury). Obowiązek szkolny w Polsce trwa 10 lat i obejmuje ostatni rok wychowania przedszkolnego, 6 lat szkoły podstawowej i 3 lata gimnazjum^[1].

Wprowadzenie w życie reformy struktury systemu edukacji z 2017 roku skróciło czas trwania obowiązku szkolnego o jeden rok. Obecnie będzie on trwał 9 lat, obejmując ostatni rok wychowania przedszkolnego i 8 lat szkoły podstawowej.

Edukacja jest obowiązkowa do 18 roku życia, ale od czasu tej reformy zaczyna się w wieku 15 lat zamiast 16. Może odbywać się w szkole lub poprzez szkolenie zawodowe u pracodawcy.

Edukacja przedszkolna jest opcjonalna w wieku od 3 do 5 lat i staje się obowiązkowa od 6 roku życia. Reforma z 2017 roku obniżyła również minimalny wiek dla miejsca w przedszkolu o 1 rok, z 4 do 3 lat. Wszystkie 4- i 5-letnie dzieci mają prawo do miejsca w przedszkolu. Od reformy z 2017 roku prawo to dotyczy również 3-latków^[2].

Rodzice 6-latków mogą wybrać między posłaniem dziecka do pierwszej klasy szkoły podstawowej a pozwoleniem na pozostanie w przedszkolu przez dodatkowy rok. 7-latki rozpoczynają obowiązek szkolny w klasie 1 szkoły podstawowej.

Do szkół technicznych uczęszczają osoby w wieku od 15 do 20 lat. 5-letni dyplom potwierdza kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a świadectwo ukończenia szkoły średniej otrzymuje się po zdaniu egzaminu dojrzałości.

W 2019 roku zdawalność matury wyniosła 80,5% (81,2% dla dziewcząt, 79,6 dla chłopców). w konkursie wzięło udział 247230 osób, maturę uzyskało 199056 (109154 dziewcząt na 134351 uzyskało ją, a 89902 chłopców na 112879)^[3].

Szkolnictwo wyższe

Dla ponad 60% populacji wykształcenie średnie jest najwyższym osiągniętym poziomem edukacji. Rośnie jednak liczba osób z wykształceniem wyższym: w 2012 roku 25% dorosłych miało wykształcenie wyższe; w 2000 roku odsetek ten wynosił 11%. Wzrost ten można wyjaśnić różnicami pokoleniowymi: 28% więcej dorosłych w wieku 25-34 lat studiowało na poziomie wyższym niż osoby w wieku 55-64 lat^[4]. Różnica ta jest drugą co do wielkości wśród krajów OECD.

Wykształcenie wyższe dodatkowo zwiększa szanse na znalezienie pracy – 85% osób w wieku 25-64 lat z wykształceniem wyższym ma pracę w porównaniu z 66% osób z wykształceniem średnim, co również jest jedną z największych różnic wśród krajów OECD.

Liczba studentów Erasmusa przyjeżdżających do Polski wzrosła prawie trzykrotnie w latach 2007-2014, z 4 tys. do 12 tys. Pięć uczelni z największą liczbą studentów Erasmusa to w kolejności Warszawa, Kraków, Wrocław i Łódź. Pięć najlepszych uczelni wysyłających to w kolejności Kraków, Warszawa, Wrocław, Łódź i Poznań^[5].

Infrastruktura

Ponieważ Polska doznała rozległych zniszczeń podczas II wojny światowej, większość obecnej infrastruktury została zbudowana w czasach PRL. Na początku epoki radzieckiej w Polsce, Warszawa została niemal całkowicie odbudowana, i to bardzo pospiesznie:

-W latach 60. XX wieku rozpoczął się program budowy szkół “Tysiąclatek”^[6].

-W latach 70. na dużą skalę zaczęły powstawać betonowe budynki, których styl architektoniczny jest charakterystyczny dla całego bloku wschodniego.

Za kadencji pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego ZSRR Edwarda Gierka (1970-1980) rozpoczęto wielkie inwestycje w całym kraju. Budowano drogi, linie kolejowe, dworce, fabryki, mieszkania..^[7]. Te “kredytowe” inwestycje miały z jednej strony zasadniczy wpływ na krajobraz dzisiejszej Polski, a z drugiej strony doprowadziły do długotrwałego kryzysu gospodarczego, odpowiedzialnego za upadek PRL.

Współczesne inwestycje

Choć Polska od lat 90. wybrała nowoczesny liberalny zwrot, charakteryzujący się niskim udziałem państwa, to jednak nadal stosunkowo stabilnie inwestowała w swoją infrastrukturę. W XXI wieku polskie budownictwo zostało pobudzone między innymi przez Euro 2012. Na potrzeby tej imprezy wybudowano Stadion Narodowy w Warszawie, nowoczesne stadiony w Gdańsku, Poznaniu i Wrocławiu, a także kilka dróg i setki kilometrów autostrad (m.in. łączącą Niemcy z Warszawą^[8]. Ponadto w 2006 roku Polska rozpoczęła kolosalną inwestycję drogową: polski odcinek Via Carpatia łączący Litwę z Grecją^[9].

Centralny port komunikacyjny

Hub Komunikacyjny Solidarność to projekt polegający na połączeniu transportu lotniczego, kolejowego i drogowego pomiędzy Warszawą a Łodzią. Transport kolejowy z nowego centralnego lotniska będzie trwał zaledwie 15 minut do Warszawy, 25 minut do Łodzi i 2 godziny do Poznania, Krakowa i Gdańska. Hub ma obsługiwać około 45 milionów pasażerów rocznie, a pierwszy samolot ma wystartować w sezonie zimowym 2027/2028 r^[10].

Drogi ekspresowe

W Polsce istnieją dwa rodzaje dróg ekspresowych: autostrady i drogi ekspresowe. Różnice między nimi są bardzo subtelne i dotyczą głównie takich szczegółów jak maksymalna długość łuku, szerokość twardego pobocza itp^[11]. W Polsce część autostrad jest zarządzana przez koncesjonariuszy. Ceny opłat na tych “prywatnych” autostradach są znacznie wyższe niż na tych zarządzanych przez państwo.

W raporcie Światowego Forum Ekonomicznego “2020” polskie drogi znalazły się na 20 miejscu w Europie i 57 na świecie. Dokumentacja dotycząca stanu najważniejszych polskich dróg znajduje się na stronie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad: www.gddkia.gov.pl/mapa-stanu-budowy-drog_wielkopolskie.

Polski transport morski

Cztery polskie miasta (Gdańsk, Szczecin, Gdynia i Świnoujście) posiadają szczególnie strategiczne dla polskiej gospodarki porty^[12]. W szeregu małych miast znajdują się porty przeładunkowe, m.in. w Elblągu, Kołobrzegu, Ustce i Władysławowie.

Polska ma jako główny projekt Przekop Wisły budowę kanału nawigacyjnego. Inwestycja ma na celu skrócenie o 100 km istniejącej drogi między Zalewem Wiślanym a wodami Morza Bałtyckiego, a przede wszystkim całkowite uniezależnienie jej od Rosji. Inwestycja jest krytykowana za ogromne koszty i wielkie szkody dla środowiska.

Przewoźnicy kolejowi w Polsce

Za transport kolejowy w Polsce odpowiada głównie Skarb Państwa. Na tle pozostałych wyróżniają się dwie duże spółki krajowe: Polregio (dawne Przewozy Regionalne) – obsługujące głównie połączenia regionalne – oraz PKP Intercity, zapewniające połączenia szybkie, dalekobieżne i międzynarodowe.

Pozostałe spółki to przewoźnicy działający głównie w granicach województw i ich okolicach. Należą do nich m.in. Koleje Wielkopolskie, Warszawska Kolej Podmiejska i Szybka Kolej Miejska.

Polskie linie lotnicze

Narodowym przewoźnikiem lotniczym w Polsce są Polskie Linie Lotnicze (LOT), ale obok nich działa także kilka małych prywatnych firm. PLL LOT posiada 90 samolotów, a w 2019 roku przewiózł około 10 milionów pasażerów^[13]. Choć zajmuje średnią pozycję wśród światowych linii lotniczych, jest jedną z najstarszych na świecie (92 lata działalności).

Geografia

Pomiędzy wschodem a zachodem Polski istnieją duże dysproporcje. Podczas gdy regiony na zachód od Wisły są szczególnie rozwinięte i atrakcyjne gospodarczo, Wisła z trudem dotrzymuje kroku i opróżnia się z młodej populacji, która woli przenosić się do miast w zachodniej Polsce lub nawet w Unii Europejskiej w poszukiwaniu lepszych uczelni i możliwości ekonomicznych. Mimo to gęstość zaludnienia pozostaje do dziś mniej więcej jednorodna w całym kraju (ryc. 1).

Dysproporcja gospodarcza między zachodem a wschodem jest szczególnie widoczna w zakresie infrastruktury: koleje są znacznie bardziej rozwinięte i nowoczesne na zachodzie (ryc. 2). Przejawia się ona także politycznie: podczas gdy zachód jest bastionem Platformy Obywatelskiej – raczej liberalnej i prounijnej – Polska wschodnia głosuje w przeważającej większości na PiS, partię o tendencjach eurosceptycznych i konserwatywnych (ryc. 3).

Rys. 1, gęstość zaludnienia w Polsce

Źródło: GUS

Rys. 2, Mapa linii kolejowych w Polsce

Źródło: płk-sa.pl

Rys. 3, Wybory parlamentarne w Polsce w 2019 r

Źródło: wbdata.pl

Wewnętrzny ruch ludności zwiększa się z roku na rok, jednak większość Polaków pozostaje przywiązana do swojego regionu, a młodzi ludzie wolą mieszkać z rodzicami. Według Eurostatu w 2014 roku 76,7% młodych Polaków (18-35 lat) mieszkało z rodzicami. Liczba ta jest znacznie wyższa od średniej europejskiej (66%). Ponadto, według Eurostatu, w latach 2007-2017 odsetek ludności miejskiej pozostał na względnie stałym poziomie, a nawet spadł (z 61% w 2007 r. do 60% w 2017 r.).

Polska ma 6. największą gospodarkę w Unii Europejskiej z PKB wynoszącym w 2019 roku 532 mld euro. Jej gospodarka rośnie stabilnie od czasu liberalizacji gospodarki w 1990 roku i nie doświadcza kryzysu: została oszczędzona przed kryzysem subprime z 2008 roku. Podczas gdy Europa znosiła 4,5% recesję, Polska zanotowała wzrost o 1,9%.

Sektorem, który wnosi najwięcej do polskiego PKB są usługi (57%). Następne w kolejności są przemysł (29%) i rolnictwo (2%). Polska eksportuje rocznie towary o wartości 259 mln dolarów, głównie do Niemiec^[14]. Jej główne sektory eksportowe to sektor obrabiarek dla transportu/logistyki. Polska importuje wartość $278M (deficyt $19M), głównie z Niemiec. Główne sektory importu^[15] są takie same jak dla eksportu.

Kobiety i rodziny

Od 1989 roku Polska jest jednym z krajów europejskich o najniższym współczynniku dzietności. Rzeczywiście, Polki w 2018 roku będą miały około 1,36 dziecka na kobietę, a współczynnik dzietności zbliżony do 9,3 proc^[16]. W związku z tym kraj ten doświadcza wyraźnego spowolnienia demograficznego. Główna przyczyna tego spowolnienia demograficznego ma przede wszystkim charakter społeczny. W latach dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych w kraju nastąpił bowiem wzrost niepewności zatrudnienia (w 2004 roku 20% ludności Polski było bezrobotnych, w porównaniu z 3,92% w 2019 roku) w połączeniu z wynagrodzeniami, które często były poniżej średniej europejskiej. Według Eurostatu, polskie kobiety mają średnio pierwsze dziecko około 26 roku życia, ponad jeden poniżej średniej europejskiej wynoszącej 28.

Zasiłki rodzinne

W 2017 roku wprowadzono zasiłek rodzinny w wysokości 500 zł (zwany 500+), który ma zachęcać do rodzenia dzieci. Dodatek ten można otrzymać dopiero od drugiego dziecka, niezależnie od dochodów rodziny. Ta inicjatywa rządzącej partii politycznej PIS mająca na celu zaradzenie niskiemu przyrostowi naturalnemu znalazła swoje miejsce w polskiej mentalności^[17]. Ponadto istnieją inne świadczenia rodzinne^[18]:

• -zasiłek rodzinny z dodatkami (pokrywający część kosztów utrzymania rodziny)
• -zasiłek z tytułu urodzenia dziecka (wypłacany z tytułu urodzenia żywego dziecka)
• -zasiłek rodzicielski (wypłacany z tytułu narodzin dziecka)
• -Świadczenie wychowawcze (wypłacane rodzicom lub opiekunom dzieci do ukończenia 18 roku życia)
• -Jednorazowa premia przyznawana na podstawie ustawy “Za życiem” dla kobiet w ciąży i ich rodzin (z tytułu urodzenia dziecka z niepełnosprawnością lub nieuleczalną śmiertelną chorobą pochodzenia itp.
• -Dodatkowa premia wypłacana raz w roku za każdy nowy rok szkolny do ukończenia 20 roku życia.

Aby uzyskać prawo do tych świadczeń, zasoby rodziny nie mogą przekraczać 674 zł na osobę w rodzinie^[19]. W odniesieniu do placówek opieki nad dziećmi należy zauważyć, że w Polsce tylko 2% dzieci może znaleźć miejsce w żłobku. Ten niski wskaźnik można wyjaśnić w następujący sposób: Polskie rodziny preferują prywatną opiekę nad dziećmi, czyli rodzinę jako główne miejsce socjalizacji, a nie pozarodzinną opiekę nad dziećmi, dlatego większość polskich dzieci w najwcześniejszych latach pozostaje pod opieką matki, babci lub w niektórych przypadkach osoby z domu. W Polsce opieka żłobkowa jest więc postrzegana jako rozwiązanie ostatniej szansy.

W Polsce rodzina jest postrzegana jako jeden z najważniejszych celów w życiu wśród wszystkich klas społecznych. Ponadto kobieta w polskim społeczeństwie na ogół chętnie przerywa swoją aktywność zawodową, aby zająć się małymi dziećmi. Ten pogląd na kobiety znany jest w Polsce jako Matka-Polka. Urlop macierzyński w Polsce dla kobiet wynosi w przybliżeniu od sześciu miesięcy do jednego roku.

Według agencji EURES, kobiety są bardziej dotknięte bezrobociem niż mężczyźni ze stopą 11,1% w 2018 roku w porównaniu do 9,8% dla mężczyzn w 2013 roku. Praca w niepełnym wymiarze godzin jest mniej rozpowszechniona w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, ponieważ dotyczy tylko 9,8% populacji pracującej w tym obszarze geograficznym. O ile w Europie Zachodniej feminizacja pracy w niepełnym wymiarze czasu jest w dużej mierze dominująca, o tyle w Polsce jest inaczej. Kobiety stanowią 58,2% populacji pracującej w Polsce, a tylko 13,7% pracowało w niepełnym wymiarze godzin w 2003 r^[20]. Praca w niepełnym wymiarze czasu nie jest zatem czynnikiem dyskryminującym kobiety na rynku pracy. Ponadto należy podkreślić fakt, że praca w niepełnym wymiarze czasu jest przede wszystkim nadreprezentowana przez osoby młode i starsze. Ponadto w Polsce można zauważyć, że więcej kobiet kończy studia wyższe (30,1% dla kobiet w porównaniu do 20,3% dla mężczyzn^[21]). Interesujące jest również to, że różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w Polsce wynosi 7% (w porównaniu do 15% we Francji), a 79% kobiet uczestniczy w rynku pracy w porównaniu do 90,8% mężczyzn^[22]. Dane te są zgodne ze średnią europejską, która wynosi 79,6% dla kobiet wobec 91% dla mężczyzn.

Własność prywatna w Polsce

Obecnie pięć największych polskich firm notowanych na giełdzie to spółki należące lub kontrolowane przez Skarb Państwa^[23]. Mimo to, każdego dnia powstaje w Polsce około 1000 nowych firm prywatnych. Polacy, po znacznym wzroście poziomu życia od 1990 roku, konsumują więcej (zwłaszcza w prywatnych MŚP) i coraz częściej korzystają z usług (prywatne ubezpieczenia, transport, rozrywka itp.).

Korupcja w Polsce

W opracowanym przez Transparency International Indeksie Percepcji Korupcji (Corruption Perceptions Index) Polska, z 60 punktami, zajmuje 35 miejsce na 180 krajów w zestawieniu^[24]. Za Polską znajdują się m.in. następujące kraje: Czechy, Łotwa i Włochy.

Polskie prawo generalnie przewiduje za przestępstwa korupcyjne maksymalną karę 8 lub 10 lat pozbawienia wolności^[25]. Walką z korupcją zajmuje się specjalna służba – Centralne Biuro Antykorupcyjne.

Rynek mieszkaniowy i kredyty

Polski rynek nieruchomości rozwija się dynamicznie. W budowie są dziesiątki nowych budynków. W 2019 roku liczba nowych mieszkań oddanych do użytku przekroczyła 200 tysięcy. Wielu młodych ludzi, zarówno żonatych, jak i niezamężnych, zwraca się w stronę kupowania mieszkań na kredyt. Według statystyk w 2018 roku w Polsce prawie 4 mln osób spłaciło kredyt mieszkaniowy^[26].

Ze względu na wysokie koszty mieszkań, nierzadko młodzi ludzie pozostają do późna w domu z rodzicami, a także młode małżeństwa, którym trudno było zostać właścicielami mieszkań.

Rolnictwo – ile jest gospodarstw rolnych w Polsce?

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2018 roku w Polsce było około 1,4 mln gospodarstw rolnych. Gospodarstwa te zajmowały 14,7 mln ha gruntów rolnych i hodowały prawie 10 mln zwierząt. Polscy rolnicy często korzystają z możliwości rozwoju dzięki licznym unijnym dotacjom i programom wsparcia dla rolników.

Na północy i zachodzie kraju przypada najwięcej hektarów ziemi na jedno gospodarstwo – od 23 do 28 hektarów. Inaczej sytuacja wygląda na południu i wschodzie, gdzie gospodarstwa mają średnio od 4 do 6 hektarów.

Mobilność społeczna. Czy w Polsce można się wzbogacić?

Kilka lat temu Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju opublikowała raport dotyczący mobilności społecznej na świecie. Już sam tytuł dokumentu – “A Broken Social Elevator” – nie daje powodów do optymizmu. Zniechęcający jest również fakt, że według ekspertów OECD syn pracownika fizycznego w Polsce ma zaledwie 25 proc. szans na awans na drabinie społecznej. OECD zwraca uwagę na takie zjawiska jak “lepka podłoga”, która uniemożliwia awans społeczny oraz “lepki sufit”, który uniemożliwia bogatym utratę majątku. Należy jednak wspomnieć, że mimo tych trudności w Polsce codziennie rejestrowane są setki nowych firm.

Deficyt Polski

Zdecydowana większość budżetu państwa wydawana jest na emerytury, renty inwalidzkie i inne świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych (w 2018 r. ok. 269 mld, czyli 30% wszystkich wydatków). Znaczna część budżetu przeznaczana jest również na ochronę zdrowia i rozwój infrastruktury. Co ciekawe, wydatki Polski na ochronę środowiska (w wysokości około 23 mld zł) stanowią zaledwie 3% całości.

Według raportu Fundacji Republikańskiej w 2018 roku deficyt finansów publicznych wyniósł 61,4 mld zł przy dochodach 829,6 mld zł i wydatkach 891 mld zł^[27]. Forum Obywatelskiego Rozwoju Polski przedstawiło dokładny licznik wydatków publicznych, dostępny na stronie www.dlugpubliczny.org.pl. Od wielu lat licznik długu publicznego FOR jest wystawiony na jednej z głównych ulic Warszawy.

Jakie podatki płaci się w Polsce?

Polski system podatkowy nie różni się zbytnio od systemu obowiązującego w krajach Europy Zachodniej. Polacy głównie muszą płacić następujące podatki:

-Podatki dochodowe (PIT dla osób fizycznych i CIT dla przedsiębiorców)

-Podatki pośrednie: VAT i akcyza

-Podatki od nieruchomości, spadków i darowizn, czynności cywilnoprawnych, hazardu i zysków kapitałowych

Polska diaspora

Polska diaspora, zwana również “Polonią”, oznacza powszechnie polskich emigrantów pierwszego pokolenia (emigrantów głównie w latach 1920-30) oraz ich potomków. Liczy około 20 milionów członków. Termin Polonia został po raz pierwszy użyty w 1875 roku w Stanach Zjednoczonych. Pierwotnie głównym celem “Polonii” było przypomnienie polskim emigrantom o ich związkach z krajem pochodzenia, a tym samym o ich obowiązkach wobec niego, zwłaszcza politycznych. W duchu “Polonia” każdy emigrant musiał pracować na rzecz wysiłku, jakim było przywrócenie niepodległości kraju.

Współnota Polska (“Polonia”) jest międzynarodową organizacją pozarządową, która powstała w lutym 1990 roku z inicjatywy Senatu RP. Jej celem jest przede wszystkim wzmacnianie więzi Polonii z Polską, o czym świadczy jej statut z 2008 roku “Stowarzyszenie stawia sobie za cel umacnianie więzi Polonii z Ojczyzną, językiem i kulturą oraz pomoc w zaspokajaniu różnorodnych potrzeb naszych rodaków na całym świecie […] przekonane o integralności polskiej kultury, wspólnym losie Polonii i potrzebie solidarności w zachowaniu tożsamości narodowej; należy] podejmować działania na rzecz rozsławiania Polski i Polaków, niezależnie od stopnia ich integracji w kraju zamieszkania.”^[28].

Wśród założycieli i członków stowarzyszenia są osoby wysoko postawione w hierarchii państwowej, jak senatorowie i posłowie, działacze niepodległościowi czy przedstawiciele różnych kultów religijnych, jak Kościół rzymskokatolicki, prawosławny i protestancki, oraz elity intelektualne.

Bibliografia

1958-1965 – Akcja “1000 Szkół na Tysiącleciu Państwa Polskiego”. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://fotopolska.eu/Polska/b49943,1958-1965_-_Akcja_1000_szkol_na_Tysiaclecie_Panstwa_Polskiego.html

A3, E. (2020, January 28). Polska – ERASMUS+ 2018 w liczbach. Retrieved February 17, 2021, from https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/documents/poland-erasmus-2018-numbers_en

Antykorupcyjne, C. (b.d.). Konsekwencje korupcji. Retrieved February 17, 2021, from https://www.antykorupcja.gov.pl/ak/archiwum-mswia/poradnik-antykorupcyjn/konsekwencje-korupcji/64,Konsekwencje-korupcji.html

Biuletyn informacji PUBLICZNEJ Miasta POZNANIA BETA. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://bip.poznan.pl/bip/sprawy/wspieranie-rodziny-zasilek-rodzinny-od-01-11-2020-do-31-10-2021,101/

Dagmara Marszałek dagmara.marszalek@totalmoney.pl artykuły tego autora, Marszałek, D., Dagmara.marszalek@totalmoney.pl, & Autora, A. (n.d.). Zadłużenie Polaków w Bankach w 2020 roku – sprawdź strukturę i statystyki Długów POLSKICH kredytobiorców. Retrieved February 17, 2021, from https://www.totalmoney.pl/artykuly/zadluzenie-polakow-w-bankach-w-2020-roku-sprawdz-strukture-i-statystyki-dlugow-polskich-kredytobiorcow

Flota. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://corporate.lot.com/pl/pl/nasza-flota

Gus. (2020, June 05). Liczba osób, które przystąpiły/zdały egzamin maturalny. Retrieved February 17, 2021, from https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/liczba-osob-ktore-przystapilyzdaly-egzamin-maturalny,15,1.html

Le Marché polonais : Principaux secteurs. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://import-export.societegenerale.fr/fr/fiche-pays/pologne/marche-principaux-secteurs

Le système éducatif polonais. (2017). Délégation Académique Aux Relations Européennes, Internationales Et De Coopération DAREIC, Démarche académique d’échange d’expertises éducatives européennes, 5.

Mojeauto.PL. (b.d.). Czym się Różni droga Ekspresowa od autostrady? Retrieved February 17, 2021, from https://motogazeta.mojeauto.pl/Polskie_drogi/Czym_sie_rozni_droga_ekspresowa_od_autostrady,a,224291.html

Największe firmy w Polsce – ranking. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.nntfi.pl/finanse-po-godzinach/najwieksze-firmy

Pologne – Indice de perception de LA corruption 2018. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://fr.countryeconomy.com/gouvernement/indice-perception-corruption/pologne

Pologne – pib – Produit INTÉRIEUR BRUT 2020. (n.d.). Pobrane 18 lutego 2021, z https://fr.countryeconomy.com/gouvernement/pib/pologne

Port solidarność. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.cpk.pl/pl/inwestycja/lotnisko

Raport: Odsetek Polaków z wyższym wykształceniem zbliżony do średniej OECD – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – GOV.PL WEBSITE. (2019, September 26). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/science/report-the-percentage-of-poles-with-higher-education-is-close-to-the-oecd-average

Rodzi się więcej dzieci. współczynnik Dzietności Wzrósł do 1,45. (2018, May 23). Retrieved February 17, 2021, from https://www.bankier.pl/wiadomosc/Rodzi-sie-wiecej-dzieci-Wspolczynnik-dzietnosci-wzrosl-do-1-45-4119437.html

Rodzina 500 plus – Ministerstwo Rodziny I POLITYKI Społecznej – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/rodzina/rodzina-500-plus

Rogojsz, Ł. (2012, July 03). “Newsweek” PRZEDSTAWIA POLSKIE ARENY Euro 2012. Retrieved February 17, 2021, from https://www.newsweek.pl/euro-2012-stadiony-poznan-gdansk-warszawa-wroclaw-polska-futbol/6188dbk

Szacunek 2018 – Ministerstwo Finansów – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://www.gov.pl/web/finanse/szacunek-2018

Szlak Transportowy Via carpatia. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.mbpr.pl/vc.html

Wielka EMIGRACJA: France Pologne – FRANCJA Polska: Patrimoines Partagés. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://heritage.bnf.fr/france-pologne/pl/wielka-emigracja-art

Wielkie inwestycje dekady Gierka. HUTA Katowice, RAFINERIA Gdańska, FSM… [góra]: Historia.org.pl – historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i Recenzje historyczne. (2013, January 05). Retrieved February 17, 2021, from https://historia.org.pl/2013/01/05/sukcesy-inwestycyjne-dekady-gierka-huta-katowice-rafineria-gdanska-fsm/

Zasiłek rodzinny – Ministerstwo Rodziny I POLITYKI Społecznej – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-rodzinny

1. Le système éducatif polonais. (2017). Délégation Académique Aux Relations Européennes, Internationales Et De Coopération DAREIC, Démarche académique d’échange d’expertises éducatives européennes, 5. ↑
2. Le système éducatif polonais. (2017). Délégation Académique Aux Relations Européennes, Internationales Et De Coopération DAREIC, Démarche académique d’échange d’expertises éducatives européennes, 5. ↑
3. Gus. (2020, June 05). Liczba osób, które przystąpiły/zdały egzamin maturalny. Retrieved February 17, 2021, from https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/liczba-osob-ktore-przystapilyzdaly-egzamin-maturalny,15,1.html ↑
4. Raport: Odsetek Polaków z wyższym wykształceniem zbliżony do średniej OECD – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – GOV.PL WEBSITE. (2019, September 26). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/science/report-the-percentage-of-poles-with-higher-education-is-close-to-the-oecd-average ↑
5. A3, E. (2020, January 28). Polska – ERASMUS+ 2018 w liczbach. Retrieved February 17, 2021, from https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/documents/poland-erasmus-2018-numbers_en ↑
6. 1958-1965 – Akcja “1000 Szkół na Tysiącleciu Państwa Polskiego”. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://fotopolska.eu/Polska/b49943,1958-1965_-_Akcja_1000_szkol_na_Tysiaclecie_Panstwa_Polskiego.html ↑
7. Wielkie inwestycje dekady Gierka. HUTA Katowice, RAFINERIA Gdańska, FSM… [góra]: Historia.org.pl – historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i Recenzje historyczne. (2013, January 05). Retrieved February 17, 2021, from https://historia.org.pl/2013/01/05/sukcesy-inwestycyjne-dekady-gierka-huta-katowice-rafineria-gdanska-fsm/ ↑
8. Rogojsz, Ł. (2012, July 03). “Newsweek” PRZEDSTAWIA POLSKIE ARENY Euro 2012. Retrieved February 17, 2021, from https://www.newsweek.pl/euro-2012-stadiony-poznan-gdansk-warszawa-wroclaw-polska-futbol/6188dbk ↑
9. Rogojsz, Ł. (2012, July 03). “Newsweek” PRZEDSTAWIA POLSKIE ARENY Euro 2012. Retrieved February 17, 2021, from https://www.newsweek.pl/euro-2012-stadiony-poznan-gdansk-warszawa-wroclaw-polska-futbol/6188dbk ↑
10. Port solidarność. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.cpk.pl/pl/inwestycja/lotnisko ↑
11. Mojeauto.PL. (n.d.). Czym jest Różni droga Ekspresowa od autostrady? Retrieved February 17, 2021, from https://motogazeta.mojeauto.pl/Polskie_drogi/Czym_sie_rozni_droga_ekspresowa_od_autostrady,a,224291.html ↑
12. Hanna Klimek. Strategia rozwoju polskich portów morskich. (2015). Studia Gdańskie, t. V, 225-244. ↑
13. Flota. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://corporate.lot.com/pl/pl/nasza-flota ↑
14. Le Marché polonais : Principaux secteurs. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://import-export.societegenerale.fr/fr/fiche-pays/pologne/marche-principaux-secteurs ↑
15. Le Marché polonais : Principaux secteurs. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://import-export.societegenerale.fr/fr/fiche-pays/pologne/marche-principaux-secteurs ↑
16. Rodzi się więcej dzieci. współczynnik Dzietności Wzrósł do 1,45. (2018, May 23). Retrieved February 17, 2021, from https://www.bankier.pl/wiadomosc/Rodzi-sie-wiecej-dzieci-Wspolczynnik-dzietnosci-wzrosl-do-1-45-4119437.html ↑
17. Rodzina 500 plus – Ministerstwo Rodziny I POLITYKI Społecznej – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/rodzina/rodzina-500-plus ↑
18. Zasiłek rodzinny – Ministerstwo Rodziny I POLITYKI Społecznej – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-rodzinny ↑
19. Biuletyn informacji PUBLICZNEJ Miasta POZNANIA BETA. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://bip.poznan.pl/bip/sprawy/wspieranie-rodziny-zasilek-rodzinny-od-01-11-2020-do-31-10-2021,101/ ↑
20. Kobiety I mezczyzni na rynku pracy. Główny Urzad Statystyczny. 2014. ↑
21. Kobiety I mezczyzni na rynku pracy. Glowny Urzad Statystyczny. 2014. ↑
22. Kobiety I mezczyzni na rynku pracy. Glowny Urzad Statystyczny. 2014. ↑
23. Największe firmy w Polsce – ranking. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://www.nntfi.pl/finanse-po-godzinach/najwieksze-firmy ↑
24. Pologne – Indice de perception de LA corruption 2018. (n.d.). Retrieved February 17, 2021, from https://fr.countryeconomy.com/gouvernement/indice-perception-corruption/pologne ↑
25. Antykorupcyjne, C. (b.d.). Konsekwencje korupcji. Retrieved February 17, 2021, from https://www.antykorupcja.gov.pl/ak/archiwum-mswia/poradnik-antykorupcyjn/konsekwencje-korupcji/64,Konsekwencje-korupcji.html ↑
26. Marszałek, D. Zadłużenie Polaków w Bankach w 2020 roku – sprawdź strukturę i statystyki Długów POLSKICH kredytobiorców. Retrieved February 17, 2021, from https://www.totalmoney.pl/artykuly/zadluzenie-polakow-w-bankach-w-2020-roku-sprawdz-strukture-i-statystyki-dlugow-polskich-kredytobiorcow ↑
27. Szacunek 2018 – Ministerstwo Finansów – Portal Gov.pl. (n.d.). Retrieved February 18, 2021, from https://www.gov.pl/web/finanse/szacunek-2018 ↑
28. Voldoire, J. (2017, December 01). Enjeux de POUVOIR, ENJEUX de reconnaissance ou L’ethnicisation de l.. Retrieved February 18, 2021, from https://journals.openedition.org/remi/7479?lang=es ↑