Artykuł autorstwa Traiana Baiescu, na potrzeby konkursu Blue Europe 2021. Odbiór i korekta, Léo Portal
Belgrad został ogłoszony miastem o największym potencjale gospodarczym w konkursie 100 największych miast w tzw. regionie Emerging Europe, a stolica Serbii otrzymała to wyróżnienie drugi rok z rzędu.
Region Emerging Europe obejmuje 23 gospodarki Europy Środkowej, Wschodniej, Południowo-Wschodniej i Kaukazu Południowego, z których 11 jest członkami Unii Europejskiej (Estonia, Łotwa, Litwa, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Węgry, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia).
Emerging Europe to organizacja z siedzibą w Londynie, której celem jest promocja potencjału krajów wschodzących.
Organizacją kierują wybitne postaci europejskie, zarówno polityczne, jak i gospodarcze – były komisarz europejski ds. rozszerzenia, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej i komisarz ds. przedsiębiorstw i przemysłu Gunter Verheugen, były premier i minister gospodarki Mołdawii Ion Sturza, były prezydent Bułgarii Rosen Plewnelijew, były wicepremier i minister finansów, wicepremier ds. gospodarki i minister prywatyzacji Słowacji Ivan Miklos, zastępca sekretarza generalnego NATO Mircea Geoană i inni.
W tym roku Belgrad zajął również trzecie miejsce w kategorii Pool of Talent, podczas gdy w 2021 roku był na piątym miejscu.
Jury, które zdecydowało o rankingu miast, składa się z ponad 100 globalnych ekspertów ds. bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI), doradców ds. wyboru lokalizacji i analityków lokalizacji.
W 2021 roku przeanalizowali oni 100 miast w Europie o populacji powyżej 200 tys. mieszkańców, a także dwie stolice regionu, w których liczba mieszkańców nie przekracza 200 tys.
Major Belgradu, Zoran Radojičić, mówi dla Emerging Europe, że sukces miasta można przypisać stabilności finansowej – zarówno Belgradu, jak i Serbii.
“Stabilność finansowa to solidny fundament dla dużych inwestycji w infrastrukturę, zarówno drogową, jak i kolejową” – mówi.
“Mam tu na myśli przede wszystkim budowę obwodnicy Belgradu, szybkiej kolei z Belgradu do Nowego Sadu, a także zbliżające się rozpoczęcie budowy pierwszej linii belgradzkiego metra. Wszystkie te projekty zapewnią nam szybszą i sprawniejszą mobilność zarówno lokalnie w Belgradzie, ale także do Europy i innych części świata.”
Ogólnie rzecz biorąc, w tegorocznym Indeksie Percepcji Miast Przyjaznych Biznesowi Belgrad zajmuje 9. miejsce, co stanowi imponujący postęp na tablicy rankingowej w porównaniu z rokiem 2020, kiedy to stolica Serbii zajmowała 24. pozycję.
Ponadto Belgrad jest również uznawany za miasto o dobrej jakości życia, ponieważ zajął 4. miejsce w kategorii Jakość życia, po takich miastach jak Budapeszt, Lublana i Praga, która zajmuje pierwsze miejsce.
Wynik ten jest kolejnym potwierdzeniem tego, jak bardzo Serbia poprawiła swój klimat biznesowy i jak bardzo wszystkie reformy wdrażane przez rząd Republiki Serbskiej nie pozostają niezauważone na świecie.
Można się spodziewać, że takie wyróżnienia w znacznym stopniu przyczynią się do dodatkowego przyciągnięcia zagranicznych inwestorów, biorąc pod uwagę, że tego typu referencje są ważnym czynnikiem przy podejmowaniu przez nich decyzji o potencjalnych inwestycjach.
Ożywienie gospodarcze Serbii nabiera tempa, z odbiciem konsumpcji prywatnej i wzrostem całkowitych inwestycji, mówi najnowszy Regularny raport gospodarczy dla Bałkanów Zachodnich. Oczekuje się, że tempo wzrostu osiągnie 6 procent w 2021 roku, a następnie powróci do około 4 procent w średnim okresie.
Tegoroczny wzrost gospodarczy został wsparty przez nowy fiskalny pakiet stymulacyjny. Deficyt fiskalny stopniowo zmniejsza się jednak w 2021 r., podczas gdy dobre wyniki eksportu pozwoliły utrzymać deficyt na rachunku bieżącym poniżej prognoz. W przyszłości konsumpcja pozostanie głównym czynnikiem napędzającym wzrost PKB w perspektywie średnioterminowej, podczas gdy eksport netto nadal będzie miał negatywny wkład we wzrost.
“Aby uwolnić swój potencjał wzrostu i stworzyć nowe, wysokiej jakości miejsca pracy, Serbia musi usunąć strukturalne wąskie gardła związane z zarządzaniem, rynkiem pracy, infrastrukturą i systemem podatkowym,” Nicola Pontara, World Bank Country Manager for Serbia.
W średnim okresie utrzymana zostanie stabilność makroekonomiczna, a inflacja, która przyspieszyła w ostatnich miesiącach, prawdopodobnie powróci do przedziału celów ustalonych przez Narodowy Bank Serbii. Jednak zagrożenia związane z ożywieniem gospodarczym w Europie i na świecie, jak również wzrost liczby przypadków COVID-19, mogą stłumić ten optymistyczny pogląd.
Tworzenie miejsc pracy i transformacja środowiska to podobne cele dla wszystkich krajów Bałkanów Zachodnich, które rozpoczynają ożywienie gospodarcze po załamaniu spowodowanym przez COVID-19 w 2020 roku. Po spadku o 3,1 procent w 2020 roku, perspektywy regionu uległy radykalnej poprawie, a wzrost PKB ma obecnie osiągnąć 5,9 procent w 2021 roku. W 2022 roku wzrost PKB w regionie ma wynieść 4,1 procent, a w 2023 roku 3,8 procent.
Oczekuje się, że wskaźnik ubóstwa w regionie powróci do tendencji spadkowej sprzed pandemii, spadając o około 1% do 20,3%, czyli blisko poziomu z 2019 roku.
Zielona transformacja Serbii – poważne wyzwanie
“Zielona transformacja, umożliwiona poprzez bardziej efektywne wykorzystanie surowców i energii, ekspansję zielonych gałęzi przemysłu i technologii, a także nacisk na mniej zanieczyszczające i bardziej energooszczędne gałęzie przemysłu, może pomóc Serbii w budowie czystej i odpornej gospodarki.” Działalność klimatyczna w skali globalnej powoduje głębokie zmiany społeczne. Zielone technologie i nowe modele biznesowe zakłócają kolejne rynki, a zielona polityka na nowo definiuje krajobrazy gospodarcze. Postawy konsumentów i inwestorów zmieniają się, zielone technologie i nowe modele biznesowe zakłócają funkcjonowanie większej liczby rynków, a zielona polityka na nowo kształtuje krajobraz gospodarczy. W rezultacie zdolność danego kraju do przyciągania międzynarodowego finansowania i inwestycji staje się coraz bardziej zależna od jego zdolności do ekologizacji gospodarki.
Bałkany Zachodnie znajdują się obecnie na rozdrożu, jeśli chodzi o zbliżającą się ekologiczną zmianę. W nadchodzących latach skuteczne zarządzanie tą zmianą, w tym licznymi kompromisami politycznymi, będzie głównym priorytetem dla decydentów w tym regionie.
Kongres Zielonej Gospodarki, który odbywa się już drugi rok, jest serią interaktywnych, wielowymiarowych działań mających na celu ugruntowanie i pogłębienie idei konieczności przejścia do zrównoważonej i sprawiedliwej gospodarki. Zielona gospodarka jest jedną z najbardziej fascynujących koncepcji, ponieważ generuje rozwój przy jednoczesnym poszanowaniu regionalnego i globalnego ekosystemu, poprawia dobrobyt człowieka i sprawiedliwość społeczną oraz zmniejsza zagrożenia środowiskowe i niedobory ekologiczne.
Przez trzy dni wszyscy uczestnicy będą mieli okazję wysłuchać najbardziej inspirujących ekonomistów, wynalazców, przedsiębiorców i decydentów na świecie, podzielić się swoimi historiami i dowiedzieć się, jak promować alternatywną wizję globalnego wzrostu i rozwoju.
Długoterminowym celem Kongresu jest nie tylko podniesienie świadomości na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska, ale także stworzenie trwałej platformy networkingowej, która umożliwi prowadzenie zielonych działań w całej Europie.
Większe i bardziej efektywne wsparcie finansowe dla sektora prywatnego jest niezbędne, aby Serbia mogła odbudować się gospodarczo po skutkach pandemii COVID-19 i skutecznie dostosować się do problemów wynikających ze zmian klimatycznych.
Jest to jeden z wniosków z badania Green Recovery Study, które delegacja Unii Europejskiej i Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju przedstawiły dziś na festiwalu Mixer (UNDP). Celem badania była ocena obecnych opcji finansowania “zielonego” ożywienia, czyli transformacji serbskich przedsiębiorstw w kierunku bardziej energooszczędnych i przyjaznych dla środowiska modeli biznesowych.
W ramach badania przeanalizowano doświadczenia MSME, które stanowią trzon serbskiej gospodarki, a także sektora bankowego i międzynarodowych instytucji finansowych. Wiele MSME w Serbii jest przygotowanych do inwestowania w “zielone” modele biznesowe, ale według ustaleń napotykają one na różne wyzwania. Brak pieniędzy, brak wiedzy i umiejętności na temat zielonych technologii i opcji finansowania oraz niepotrzebnie zagmatwane procedury prawne to jedne z nich.
Z kolei mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa są szczególnie wrażliwe na ekonomiczne implikacje pandemii, ponieważ nie są w stanie wytrzymać dłuższych okresów utraty dochodów. Niektóre przedsiębiorstwa już odłożyły lub zmniejszyły bardzo potrzebne inwestycje ekologiczne ze względu na kwestie finansowe i wysiłki mające na celu utrzymanie miejsc pracy, co zagraża ich konkurencyjności na rynkach regionalnych i światowych, zwłaszcza na kluczowym rynku eksportowym Serbii – Unii Europejskiej.
Jeśli chodzi o pieniądze, Europejski Zielony Ład zapewni Serbii zachęty w ramach Zielonej Agendy Bałkanów Zachodnich. Unia Europejska przeznaczyła 9 mld euro dla krajów tego regionu w ramach tego planu gospodarczego i inwestycyjnego na zieloną transformację zarówno gospodarki, jak i sektora publicznego.
“Wzrost gospodarczy, miejsca pracy i zdrowie są związane z kolorem zielonym. Epidemia COVID-19 w przejmujący sposób przypomina, jak ściśle powiązane są ze sobą zdrowie ludzi i zdrowie ziemi. Planowane przez UE ożywienie gospodarcze i przejście do zrównoważonej gospodarki powinny iść w parze, co nazywamy zielonym ożywieniem. Jest to zarówno ogromna szansa, jak i ogromne wyzwanie. Inwestowanie w ochronę środowiska i łagodzenie zmian klimatu jest inwestycją długoterminową. Jeśli nic nie zostanie zrobione, koszty zmian klimatycznych dla gospodarek krajów i całego społeczeństwa będą znacznie wyższe niż koszty walki ze zmianami klimatycznymi obecnie” – powiedział Ingve Engstrom, dyrektor Delegacji UE w Serbii.
W Belgradzie Bank współpracował z Unią Europejską przy renowacji biblioteki miejskiej i trzech obiektów szpitalnych, a także przy zwiększaniu efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. Dotacja UE w wysokości 10 mln EUR oraz kredyt EBOR w wysokości 5 mln EUR zostaną wykorzystane do odnowienia Instytutu Medycyny Ratunkowej, Studenckiego Centrum Zdrowia oraz Szpitala Studenckiego. Po wdrożeniu projekt pomoże zmniejszyć emisję CO2, a także ograniczyć straty energii. Wszystko to spowoduje oszczędności w kosztach. Lepsze ogrzewanie sprawi, że pobyt pacjentów w szpitalu będzie bardziej komfortowy.
Kraj, który wciąż stoi w obliczu niestabilności
Ożywienie gospodarcze pozostaje jednak kruche. Wczesne sygnały ostrzegawcze z rynku pracy wymagają uważnej obserwacji polityki. Utrata miejsc pracy w wyniku recesji i jej następstw w nieproporcjonalnym stopniu dotknęła kobiety i młodzież, co może zahamować wysiłki zmierzające do podniesienia stale niskich wskaźników aktywności zawodowej w regionie. Bezrobocie wśród młodzieży w regionie wzrosło do 37,7 procent w 2021 r., co oznacza wzrost o 5,4 punktu procentowego w stosunku do czerwca 2020 r., co jeszcze bardziej pogarsza perspektywy zatrudnienia młodzieży.
“W miarę jak kraje Bałkanów Zachodnich patrzą w przyszłość po pandemii, ich podejście polityczne będzie musiało skupić się na rozwiązaniu kluczowych przeszkód w tworzeniu miejsc pracy i transformacji gospodarczej, w tym zielonej transformacji”, powiedziała Linda Van Gelder, dyrektor krajowy Banku Światowego na Bałkany Zach odnie. “Wszystkie sześć krajów skorzystałoby z reform w zakresie środowiska biznesowego, zarządzania i cyfryzacji, co przyczyniłoby się do wzrostu gospodarczego i zniwelowania różnic w stosunku do krajów UE”
Podczas gdy wpływ COVID-19 na Serbię był mniej dotkliwy niż w niektórych innych krajach, biorąc pod uwagę strukturę gospodarki kraju i antycykliczne bodźce fiskalne przyznane przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym, inflacja zaczęła nabierać tempa w drugiej połowie 2021 roku, według Vlahovica w wywiadzie e-mailowym z SeeNews wcześniej.
“Problemy w produkcji energii elektrycznej z powodu nieprofesjonalnego zarządzania największą państwową firmą, znacząco zakłóciły podstawowe agregaty makroekonomiczne Serbii jeszcze przed agresją Rosji na Ukrainę” – zauważył.
Wcześniej w tym tygodniu rząd potwierdził swoją listopadową prognozę wzrostu gospodarczego na poziomie 4,5 proc. w 2022 roku. Bank centralny Serbii powiedział w ubiegłym tygodniu, że produkt krajowy brutto wzrośnie w tym roku o 3,5-4,5 proc. i będzie o 0,5 pkt proc. niższy w porównaniu z poprzednią prognozą przedstawioną w lutym.
Wojna Rosji na Ukrainie zaostrzyła inflację, ograniczając eksport Serbii do Rosji i wpływając na dostawy surowców z obu krajów, jak twierdzi Vlahovic.
Ceny konsumpcyjne w Serbii wzrosły o 9,6% rok do roku w kwietniu, po wzroście o 9,1% miesiąc wcześniej, według urzędu statystycznego.
“Po wieloletnim okresie stabilności cen, począwszy od drugiej połowy ubiegłego roku, inflacja nabrała tempa. Już pod koniec ubiegłego roku Serbia zanotowała wzrost cen o 7%” – zaznaczył Vlahovic, dodając, że obecnie jest jasne, iż nie spełni się prognoza banku centralnego, że inflacja do końca roku powróci do zakładanego pasma docelowego 1,5%-4,5%.
Bank centralny Serbii znajduje się w bardzo delikatnej sytuacji, ponieważ część inflacji pochodzi z importu, a więc nie można na nią wpłynąć poprzez wyższe stopy procentowe, zauważył Vlahovic.
“Jest oczywiste, że podniesienie stopy procentowej powinno być i już jest odpowiedzią na rosnącą inflację. Jednak takie działanie spowolni i tak już bardzo kruchy wzrost Serbii, a w przypadku dalszego pogarszania się łańcuchów dostaw i dostaw w ogóle, istnieje poważne zagrożenie, że gospodarka Serbii zmierza w kierunku stanu stagflacji, co jest koszmarem ekonomistów” – powiedział.
Ewentualne nałożenie sankcji na Rosję utrudni dostawy gazu ziemnego, biorąc pod uwagę, że Serbia jest niemal w 100% zależna od dostaw gazu przez Gazprom, powiedział Vlahovic. “Niestety, Serbia nie rozważyła w porę dywersyfikacji energetycznej” – dodał, zauważając, że Serbia rocznie zużywa około 3,5 mld metrów sześciennych gazu, z czego połowa jest wykorzystywana przez przemysł, a druga połowa przez gospodarstwa domowe.
Bratislava Urosevic, ” INTERVIEW – Serbia’s economy to grow more slowly than govt expects in 2022 “, SeeNews, 27 May 2022. https://seenews.com/news/interview-serbias-economy-to-grow-more-slowly-than-govt-expects-in-2022-786165
Gordana Filipovic i Paul Clare, ” As Serbia’s economy recovers, job creation and green transition needed for sustainable growth “, The World Bank, 21 October 2021. https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/10/21/as-serbia-s-economy-recovers-job-creation-and-green-transition-needed-for-sustainable-growth
Green European Foundation, ” Green Economy Congress 2018 (Belgrade) “, Green European Foundation, 2018. https://gef.eu/event/green-economy-congress-2018-belgrade/
RAS, ” Emerging Europe: Belgrade the city with the most economic potential “, 28 maja 2021 r. https://ras.gov.rs/en/emerging-europe-belgrade-the-city-with-the-most-economic-potential
Snezana Bjelotomic, ” Belgrad to miasto z największym potencjałem gospodarczym “, Serbskie Mojito, 6 marca 2022. https://www.serbianmonitor.com/en/belgrade-is-the-city-with-the-biggest-economic-potential/
Tob.rs, ” Belgrad ogłoszony miastem o największym potencjale gospodarczym w regionie “, Rząd Republiki Serbii, 2 czerwca 2022. https://www.srbija.gov.rs/vest/en/189952/belgrade-declared-city-with-greatest-economic-potential-in-region.php
UNDP, ” Przejście na zieloną gospodarkę stanowi wielką szansę dla serbskiej gospodarki na wyjście z pandemii COVID-19 “, UNDP Serbia, 31 maja 2021. https://www.undp.org/serbia/news/transitioning-green-economy-represents-great-opportunity-serbian-economy-recover-covid-19-pandemic
